En az okuma-yazma kadar önemli olan aritmetiğin çocuğa sevdirilerek öğretilmesine dikkat etmeliyiz. Aritmetik öğretimi de, okuma-yazma öğretimi gibi, çocuğu hayata hazırlayan bilgilerin başında gelir. Bu bakımdan, okulun yanı sıra, aileler de çocuklarının aritmetik öğrenmesine büyük önem verirler.

İnsanların uygarlıkta ilerleyip düzenli öğrenim ve öğretim yuvalarının doğması ile okulculuk düşüncesi başlamıştır. Yeryüzünde kurulmuş bütün okullarda da ilk defa öğretilmesi düşünülen iki dal vardır: Okuma-yazma
öğretimi, aritmetik öğretimi.

Okuma yazma, kişiler için ne kadar gerekli, zorunlu ise aritmetik de o ölçüde gerekli, zorunludur. Bundan dolayı öğretimi en eski olan bilimler bu ikisidir. Okuma yazma gibi, aritmetik daha geniş ölçüde matematikte insanlığın en eski çağlarında başlamış, en ilkel şekillerinden, gelişerek,
bugünkü ileri durumuna gelmiştir. 

Matematik düşüncesi, sayı kavramının doğmasıyla başlar. Amerikalı bilgin Demay’a göre, insanlık, matematikteki bugünkü gelişmiş devreye girmeden önce, şu basamakları yaşamıştır:

1. Somut eşya devri,
2. Eşya yerine resimlerini, şekillerini koyup onları sayma devri,
3. Simgeler (semboller) devri,
4. Her sayının ne kadar eşyanın karşılığı olduğunu öğrenme devri.

İşte aritmetik kavramı, ancak bu devrelerden geçtikten sonra, doğup gelişmiş, geometriyle birleşerek matematik halini almış, yüzyıllarca süren bir evrimleşme sonunda da bütün bilimlerin en temellilerinden biri olmuştur.

Sayı kavramının insanda yerleşmesi için insanlığın pek uzun bir süre beklemiş olduğuna böylece, kısaca dokunduktan sonra, bugünün insanlarında doğuştan acaba ne kadar bir zaman geçtikten sonra sayı kavramının başladığı da üzerinde du­rulacak bir konudur. 

Bu konuda, İsveçli pedagog Bn. Descocudres’in tahmini şöyledir:

Normal bir çocukta 1 kavramı iki buçuk yaşında, 2 kavramı üç yaşın­da, 3 kavramı dört yaşında, 4 kavra­mı beş yaşında meydana gelir, evrim­leşme aşağı yukarı bu yaştan sonra hızla gelişir.

Aritmetik Dersinin Amaçlan Nelerdir?

ilkokullarda aritmetik öğretimi için başlıca şu amaçlar göz önünde tutulur:

1. Çocuğa sayı ve işlem kavramla­rını kazandırmak;
2. Edindiği aritmetik bilgilerini, hayattaki gerçek şartlara uygulaya­bilme yeteneğini geliştirmek;
3. Çocukta aritmetik dilini kullan­ma yeteneği yaratmak;
4. Çeşitli işlemlerde doğruluk, ça­bukluk sağlamak;
5. Hayatın her alanında raslanan problemleri, durumları sayı bakı­mından çözümleme alışkanlığını ge­liştirmek;
6. Emekte, zamanda tutum, düşün­mede doğruluk sağlamak;

 Aritmetiği çocuğun, günlük ha­yatta karşılaşacağı problemleri çözebilmesini sağlayacak bir düşünme yolu haline getirmek.”

Aritmetik öğretiminde göz önünde tutulacak esaslar üç bölümde özetle­nebilir:

1) Gelişim;

2) Sezgi;

3) Serbeşlik.

Çocuğun Gelişimi Göz Önünde Tutulmalı

Aritmetik öğretme temposunun, çocuğun aritmetik gelişmesinin ya­nı sıra yürütülmesidir. Çocuğun gelişme temposu ile öğretim tempo­su denk olmazsa çocuk, verilen bil­ginin, zekâsına göre, ya ilerisinde, ya gerisinde kalabilir. Bu durum, bü­tün dersler için de bahis konusu olursa da, özellikle aritmetikte çok önemlidir. Onun için, aritmetik öğ­retiminde, özellikle sıçramalar yap­mamalı, adım adım yürümelidir. Bu tempo, hem aritmetiğin, hem de ço­cuğun yapısına uygundur.

Çocuk Kendiliğinden Sezineli

Çocuk çevresindeki çeşitli eşyanın özelliklerini, şekillerini, boyutlarını, niceliklerini, sayılarını kendiliğinden sezip, bunların soyutluğuna varabil­melidir. Meselâ işlemin tekniğini, kavramını günlük alışveriş olayları içinde ona mal ettirmek mümkün­dür. Böylece, aritmetik, kuruluğunu kaybederek günlük hayatın nitelikle­riyle bağdaştırılmış olur. Eşyaya ha­reketlerle, resimlerle, grafiklerle bir karakter kazandırmak da sezgi yo­lunun çalışmaları içine girer.

Kalıplardan Kaçınmalı

Çocuk öğrenime kendiliğinden yö­nelmeli, ya da yöneltilmelidir; yani öğrenci öğrendiklerini kendi isteği, kendi emeği, kendi çalışması ile el­de edebilmelidir. Buna göre arit­metik dersi, çocuğa düşünebilmek, kişilik sahibi olmak yeteneğini ka­zandırmalıdır. Çocuklara belli ka­lıplar değil de, bunların yerine dü­şünme yolları, küçük, basit usuller, bazı ipuçları verilir, o da bunlardan yararlanarak, kendiliğinden bazı so­nuçlara, bilgilere varır.

Aritmetik öğretiminde unutulma­ması, ihmal edilmemesi gerekli çok önemli bir nokta daha vardır. Ço­cuklara sayı, rakam kavramları öğ­retilirken, bunlar mutlak soyut­luktan ayırtılmalı, kısacası, sayıları eşya ile birlikte düşünüp ona uygu­layabilmesini sağlamalıdır. Meselâ 15 denilince çocuk 15 sayılık bir şe­yi göz önüne getirebilmelidir: 15 por­takal, 15 koyun, 15 kitap gibi… Böy­le böyle çocuk, önce eşya üzerinde, sonra şekiller üzerinde, daha sonra da aritmetik kavramlar üzerinde sa­yı kavramına yöneltilir. Bu devrenin sonunda ise artık ona dört işlemin ilk basamaklarına adım attırmakta ortada belli bir engel kalmamış olur. İlkokul birinci sınıflarda ilk aritme-

tik işlemleri, l’den 10’a kadar olan sayılar, en küçükten başlıyarak, top­latmakla yaptırılır. Bu çalışmalar­dan sonra, zaman ve yaş ilerlemesi­nin yanı sıra, çıkarma, çarpma, böl­me çalışmaları gelir.

Aritmetiğin Yardımcıları

Aritmetik dersinde kullanılmak üzere birtakım yardımcı araçlara ih­tiyaç vardır. Bunların başında, çocu­ğa en yakın, en kolay olarak, iki elin parmakları gelir. Fasulye, nohut, kü­çük taşlar, boncuklar, bazı kabuklu meyvalar, kibrit, kürdan gibi şeyler de aritmetiğin canlı, görünür, zevkli olmasına yardım eder.

Bunlardan sonra özel yapılmış ba­zı eşya, fişler, markalar, paralar, küb biçiminde hazırlanmış tahta mukav­va kutular, abaküs, sayı şekilleri lev­haları kullanılabilir. Hesap yapmaya yarıyan özel birtakım araçlar ara- sınd şerit metre başta gelir; bundan sonra kareli kâğıtlar, saat, roberval terazisi gibi daha başka şeyler kul­lanılır.

Bütün bunların dışında aritmetik öğretimi için en değerli, en yakın araç matematik ders kitabıdır. İyi ve dört başı mamur bir ders kitabında ara­nılan başlıca özellikler şunlardır:

1 — Kitap öğrencilerin sayı ve bü­yüklük farklarını kolaylıkla kavra­malarına;

2 — İşlem kavramını, tek­niğini kolayca öğrenmelerine;

3 — Çocukların kendiliklerinden alıştır­ma ödevleri bulmalarına;

4 — Yapı­lacak işlemin sonucunu tahmine;

5 — Problemlerin çözümünde özel yollardan yürümeye, çeşitli çözüm yollarının ölçüştürülmesine imkân vermesine; 6 — Çocukların kendilik­lerinden problem düzenlemeye elve­rişli fırsatlar hazırlamasına;

7 — Pa­zar ve piyasa tarifeleri, makbuzları toplamaya, gözlemeye, doğru kullan­maya sevketmesine;

8 — Bizzat ger­çek rakamları (nüfus sayımı, her çe­şit istatistikler, dağ yükseklikleri, ne­hirlerin uzunlukları gibi) kullanma­larına; her bakımdan, elverişli olma­lıdır.

Kitaptaki «say» emri çocuğun saymasına, zaman ve mekân kavramının gelişmesine, «ölç» emri büyük lük kazanılmasına yardım etmelidir Ancak böylelikle aritmetik çocuğa sevdirilmiş olur. Küçüklerin ilgi duydukları şeyleri daha kolay ve da ha çabuk öğrendiklerini unutmamak gerekir.

Aile, aritmetik öğretiminde, anla yışlı bir gözle okuldaki gelişmenin yanı sıra, çocuklarına yardımcı, fay dalı olabilir. Çocuğun okulda edindiği ilk, henüz gölgeli aritmetik sezgilerini, evdeki çeşitli eşya üzerinde uygulamalarla besleyip geliştiren bir ana-baba, aynı zamanda bu der­sin kuru, yavan görünmesi ihtimali­ni ortadan kaldırmaya da yardım etmiş olur.