Dolap, çekmece, sandık, bavul, ka­sa ve özellikle kapıları istenildiği za­man kapamak ve açmak için kullanı­lan bir araçtır. Kilit «anahtar» adı verilen küçük bir araçla açılıp ka­panır.

Önemi. — Kilit, kapamak, sakla­mak ve gizlemek istediğimiz her şe­yin güvenliğini sağlar. Evlerimizin, odalarımızın kapılarını kilitleyerek başkalarının girmelerine engel olu­ruz. Dolap ve çekmecelerden banka kasalarına kadar çeşitli yerlerde sak­lanan değerli şeyler, kilit sayesinde korunur. Geçmişte olduğu gibi, bu­günkü toplum yaşayışında da, kilit güvenliğimizi sağlayan bir araçtır.

Kilit Nasıl Çalışır?

Genel olarak bütün kilitlerin çalışması birbirine benzer: Kilit bir kutu biçimindedir; bu kutunun bir yanında bulunan «anahtar deliğinden sokulan anah­tar, kutunun içindeki sürgü dişleri­ni iter. Bu sürgüye bağlı dil, karşıda bulunan oyuğa girerek, kapı veya ka­pağı, açılmayacak şekilde kapatmış olur. Her çeşit kilit iki parçalıdır:

1) Kilit,

2) Anahtar.

Kilit de iki parça­ya ayrılır. İçinde «sürgü» ve «dil» gibi hareket eden basit makinaların bulunduğu asıl parça ile dilin içine girerek kilitlenmeyi yapabilmesi için kapı veya kapağın karşısına konan içi oyuk,’tutucu parça. Kilit anahtar­la işler. Anahtar olmazsa kilit ba­zılarında olduğu gibi kapanır ama, açılamaz. Banka kasalarıyla, bazı giz­li dolaplarda, kilidi açmak ve kapa­mak için anahtar yerine özel şifre ve elektrik düzeninden faydalanılır.

Kilit Çeşitleri

Bugün kullandığımız kilitlerin dü­zenleri aynı olmakla birlikte birçok çeşitleri vardır. Bu çeşitler başlıca «gömme kilit», «asma kilit», «sürme kilit», «gizli kilit» gibi adlar altında toplanır.

En ilkel kilit şekli «sürme» kilittir. Bu kilitte anahtar yoktur. Sokak ka­pılarını içeriden, dolapları dışarıdan kilitler. Sürme kilit yuvarlak bir de­mir veya tahtadan yapılır. Kapının iki yanındaki silindir biçimi oyukla­rın içine sürülmesi ile kapatılır. Eski evlerde «sürgü kolu» adı verilen bu sürme kilitler kullanılmaktaydı. Sür­gü, içten kullanılan bir güvenlik dü­zenidir. Dıştan kapıyı kapalı tutmak için kasaba ve köylerimizde «yaylı¹ kapı kolu» kilidi kullanılır. Bu kilit dışarıdan anahtarla açüır. Kilidin dişli kolu, karşı yarıda bulunan, çen­gel gibi içi oyuk bir tutamağın içine hızla bir çekişle yerleşir. Dışarıdan anahtar sokulunca yay, kolu yukarı kaldırır ve çengelden kurtararak ka­pı açılır.

Bu ilkel, büyük anahtarlı ve kaba kilitler, bugün kullandığımız en mü­kemmel kilitlerin bulunup, kullanılmasına yol açmıştır. Bunların ara­sında en iyisi ve en çok kullanılanı Linus Yale Jr. adlı bir Amerikalı ta­rafından bulunduğu için dünyada «yale» adıyla tanınan kilitlerdir.

Açılması güç olan şifreli kilitlerde sayı, ya da harf tablası vardır. Bu ki­lit düzeni daha çok kasa ve para ko­nan gömme ve gizli dolaplarda kul­lanılır. Bu çeşit kilitlerin elektrik dü­zeni ile çalışanları da vardır.

Anahtarlı kilitlerin hepsi anahtar olmadan da bir «maymuncuk» ya da buna benzer araçlarla açılabilir. May­muncuk, ucu kıvrık çelik bir tel par­çasıdır. Kilit işleriyle uğraşan «çilin­girler» tarafından kullanılır. Fakat maymuncuğu ve buna benzer araç­ları hırsızların da kullanması bizim için tehlike yaratır.

Kilitleri açılmaz duruma getirmek için bazı usuller vardır:

— Evlerin kapısında içte, «güven­lik zinciri» kullanılır. Bu zincir, kapı kilitlendikten sonra iki kanadı birbi­rine bağlayarak, kapının açılmasını önler.

— Kapı içeriden kilitlendikten sonra anahtar delikte dönük durum­da bırakılır. Dışarıdan bir şey sokul­duğu zaman dişlere takılı olan anah­tar yabancı cismin içeri girmesine engel olur.