Evdeki boya işlerinde birtakım kuralları göz önünde bulundurmak, bunlara uymak şarttır. Boyada, kaynama süresi, konulan boyanın miktarı, hatta suyun cinsi önemli rol oynar.
Boyanmak istenen her şey ister dokunmuş ister iplik halin de olsun, boyanmadan önce tartılmalı, kullanılacak boya, boyanacak şeyin ağırlığına göre hesaplanmalıdır, yoksa istenilen rengi tutturmak mümkün olmaz. Ayrıca, boyanacak eşyanın temiz olması da şarttır. Soluk yün örgüleri, sökülüp çile yapıldıktan sonra boyanacak olursa, yün yalnız renk bakımından değil kümü bakımından da yeni gibi olur. Hazır boyalar, kumaşın cinsine göre ya asit ya da soda karıştırarak kullanılır. Ayrıca, çay, ıhlamur, soğan kabuğu, ceviz yaprağı gibi bitkisel boyalardan da çok iyi sonuçlar alınabilir. Bunların evde yapılması da çok kolaydır.
Rengi atmış kazak atkı ve solmuş masa örtüleri gibi giyecek ve ev eşyasını boyayarak yeni hale getirebilirsiniz.
Pamuklu Kumaşların Boyanması
Boya, renk kataloglarının yanında gösterilen ölçüde alınır, bunu gösteren katalog yoksa, boyanacak şeyin ağırlığına göre %1-3 oranında alınmalıdır. Mesela 1 kilo gelen bir kazak için 10-30 gram boya işler.
Boya kaynar su içinde eritilir. Sonra suyu süzülüp ılık olan ölçülü suyun içine konur, öteki maddeler de katılır, karıştırılarak eritilir. Boyanacak pamuklu kumaş, ıslatılıp suyu sıkıldıktan sonra silkelenir, açık olarak bu banyoya konur, hemen hafif ateş üstünde boyama işine başlanır. Hafif ateş üstünde 45 dakika – 1 saat kaynatılır. Sonra kumaş banyodan çıkarılıp temiz suyla çalkalanır.
Boyaya katılacak maddeler şunlardır;
Açık renklerde:
Boyanacak kumaş: 100 gr.
Çamaşır sodası (kristal): 27 gr.
Tuz: 50 gr
Su: 2 lt
Boya çok açık renk olacaksa karışıma tuz katılmasa da olur.
Koyu renklerde
Boyanacak kumaş: 100 gr
Çamaşır sodası (kristal) 5,5 gr
Tuz: 20 gr
Su: 2 lt
Yünlü Kumaşların Boyanışı
Çeşitli usullerle yapılan yün boyalarını iki esas usulle özetleyebiliriz. Kullanılacak usul renk kataloğunun yanında yazılmamışsa yünlü kumaş bu iki usulden biri ile boyanabilir. Önce boyama için gereken malzeme hazırlanır.
Sodyum sülgat kalsine: %5-10
66 bomelik sülfürik asit %3-5
Su: 2,5-3 litre
Boya %2,5-3 gr ölçüde alınır.
Üstüne kaynar su dökülerek eritilir. Sonra 60-70 derece sıcaklıkta olan boya banyosundaki suyun içine süzülerek dökülür. Sodyum sülfat, sulandırılmış asit konur. Temizlenmiş yünlü kumaş banyoya batırılır, hızlı hızlı çevrilir. Boya banyosu yavaş yavaş ısıtılarak 1 saat kadar kaynatılır. Sonra temiz suyla çalklanıp kurutulur.
İkinci usulde bpya banyosunun orantısı şöyle kurulur:
Boya: %0,5-10
Sodyum sülfat kalsine %5-10
(kristal olursa iki katı)
%30’luk asetik ast: %3-5
Su: 2-3 litre
Bunda boya eritildikten sonra 40-50 derece sıcaklıktaki boya bantosuna süzülür birincideki işlem aynen yapılır.
İpekli Kumaşların Boyanması
İpekli kumaşlar asit boyaları ile boyanacak olursa sabun banyosu hazırlamak ister. İpek boyarken suyun ölçüsü 1’e 50-60 olarak hesap edilir. Bu ölçülü suyun dörtte biri sabun eriyiği olacaktır. Bu eriyik 50 derece sıcak suyla karıştırılarak boya banyosu hazırlanır. Kumaş, daha önceki boyamalardaki gibi içine konup boyanır.
Sabun banyosunun formülü:
Su: 1 lt
Sabun: 24 gr
Jelatin yada tutkal 7 gr
Zeytinyağı: 3 gr
Yemek tuzu: 3 gr
Bir gece önceden zamk eritilir. Boya yapılacağı zaman 1 litre suda eritilmiş sabunun içine konur. Zeytinyağıyla tuz da buna katılarak sabun banyosu hazırlanır.
Bitkilerle Yapılan Boyamalar
Evlerde, çeşitli bitkilerden faydalanarak da boya yapabilir.
Balrengi: çayla da ıhlamurla da elde edilir. Rengin koyuluk açıklık derecesine göre kullanılacak çayın, ıhlamurun miktarları ya artar, ya da azalır.
Bir kaba istenilen miktarda çay (ya da ıhlamur) konur. Kaynatılır. Sonra süzülerek suyu alınır. Boyanacak kumaş ıslatılır. Sıkılıp, silkilerek açılır. Sonra hazırlanan çay (ıhlamur) suyunun içine konur. Hızla çevrilir. Altında ki hararet derecesi yavaş yavaş arttırılarak kumaş boyayı çekinceye kadar kaynatılır. Boya bitince çalkalanıp asılır.
Kızıl Kahverengi: soğan kabuğu ile elde edilir. 30 gram soğan kabuğu 1-1,5 kilo suda, su yarıya ininceye kadar kaynatılır. Sonra süzülür. Boyanacak kumaş tıpkı çayda olduğu gibi bunun içine konup, istenen kızıl kahverengini alıncaya kadar 1 saat kaynatılır. Çalkalanıp asılır. Soğan kabuğu miktarı azaltılarak boyanın rengi yeşilimsi sarıya kadar değiştirilebilir.
Sarı: Samanla elde edilir. Saman suda koyu sarı bir renk verinceye kadar kaynatılır, süzülür. Kumaş aynı şekilde içine konup boyanır.
Yeşil: ıspanakla, ebegümeciyle elde edilir. Sebze suya koyu yeşil bir renk verinceye kadar kaynatılır, süzülür. Kumaş ötekilerde olduğu gibi boyanır.
Koyu Bakırrengi: Ihlamurla çam kabukları ile elde edilir. Ihlamur, ya da çam kabukları suya konup koyu bir renk elde edilinceye kadar kaynatılır. İçine biraz şap iki tane de mazı atılır. 15 dakika daha kaynatılır. Süzüldükten sonra kumaş boyanır. Bu şekilde boyanan kumaşlar güneşe, yıkanmaya karşı dayanıklı olur, çabuk solmaz. Ayrıca yarpuzla koyu siyah, ayna yaprağı ile kahverengi boya yapılabilir.
