Azot nedir? Faydaları ve zararları nelerdir?

AZOT

Havada %78 oranında bulunan bir gazdır. Ayrıca tabiatta azot bileşik­leri halinde de bulunur. Havadaki azot insan sağlığı bakımından önem­li değildir. Yalnız, morötesi (ültraviyole) ışınların etkisiyle atmosfer­de azot oksidul(N₂0), azot oksit (NO) meydana gelebilir. Bazı bilgin­ler yüksekten inen rüzgârların kan basıncını (tansiyonu) düşüren etki­sini bunlara bağlamaktadır.

Havanın azotundan insanlar, hay­vanlar faydalanamaz. Bitkiler ise bazı bakterilerin yardımıyla azot ga­zını kullanırlar.

Tarladan ekinin büyümesiyle top­rak büyük azot kaybına uğrar. Azot gazının özümlenmesi çok yavaş ol­duğundan bu kayıp kısa zamanda gi­derilemez ve toprağın kuvveti azalır. Böyle bir toprak ya bir süre ekim yapılmayarak dinlendirilir, ya da azotlu maddelerle gübrelenmesi ge­rekir. Bu iş için eskiden ya tabii güb­re,ya da tabiatta bulunan güherçile kullanılırdı. Bugün havanın azotun­dan faydalanarak suni usullerle elde edilen amon tuzları, nitratlargübre olarak kullanılıyor. Azotlu madde­lerle gübreleme sayesinde, toprağın verdiği ürünler birkaç katına beylikdüzü escort çıka­bilir.

Sağlık Bakımından Azot

İnsanın beslenmesi bakımından azotlu maddeler çok önemlidir. Be­sinlerin ödevi enerji ihtiyacını kar­şılamak, vücudun yapısı için gerek­li malzemeyi vermektir. Yapı taşla­rıdiyebileceğimiz bu maddeler ço­cuklarda, gençlerde yeni hücrelerin, yeni dokuların meydana gelmesine, büyüklerde ise harap olan dokula­rın tamirine yarar. Bu maddeler ara­sında en önemlisi proteinşeklinde vücuda alınan azotlu organik mad­delerdir.

Besinlerdeki azotlu maddelere protein (proteid)denir. Bunlar azotlu (albüminli) maddelerdiye de anılır. Azot bakımından en zen­gin besinler şunlardır:

Vücut özümlediği azotu yeni hücreler, dokular yapmada, ya da har­canan vücut proteinlerinin yerine yenisini koymada kullanılır.

Azot, idrarla, dışkıyla vücuttan dı­şarı çıkar. İdrarla çıkan, enerji me­tabolizmasında kullanılan (vücutta yakılan) proteinlerden meydana ge­len azottur. Azot insan ve memeli hayvanların idrarında üre olarak bu­lunur. Uzun zaman kendi haline bı­rakılan idrarda üre parçalanarak amonyak meydana olur.

Dışkıyla çıkan azot ise, besinlerle alınan azotun mide-bağırsak borusun­dan emilmeden geçen bir kısmı ve sindirim salgılarıyla harcanan vü­cut azotudur.

Bunlardan başka terle, dökülen de­ri hücreleriyle, kesilen saçlarla, tır­naklarla, erkeklerde meni, kadınlar­da aybaşı kanamasıyla, emziklilerde sütle azot çıkar, yani vücut prote­inleri kaybedilir.

Bunun için, vücudun bu eksikliği kapatmak üzere, azotlu (proteinli) maddelere daima ihtiya­cı vardır. Bu arada, hele çok çalışan, çeşitli işler­le güç harcayan kimse­ler, emzikli kadınlar, vü­cutlarının kaybolan pro­teinini karşılamak üze­re, bol azotlu besinler almalıdırlar.

Buna karşılık, bazı hastalıklarda azotlu be­sinlerden kaçınmak ge­rekir. Çünkü, sağlam in­sanların kuvvet kazan­masına, küçüklerin ge­lişmesine yarayan azot­lu besinler birtakım hastalıklarda vücut için, fayda yerine, zarar ve­rir, tehlikeli durumlara yol açar.

Vücutta, her hangi bir bozukluktan dolayı albümin varsa, azotlu maddelere karşı sıkı bir pehriz yapmak gerekir.

Bu arada, böbrek bozuklukları, kalp yetmezliği gibi hastalıklar başta ge­lir. Bu hastalıklarda idrardaki albümin miktarı yükselir. Ayrıca, gebe­likte de bazı sebeplerden dolayı albümin arttığı görülür. Bu gibi hal­lerde azot bakımından zengin olan yiyeceklerden kaçınmalıdır.

Azot bakımından en zengin besin­lerin listesini yukarıda verdik. Kuv­vetlenmek ihtiyacında olanlar o be­sinlerden bol bol yiyebilirler. Buna karşılık, çeşitli sebeplerden dolayı zayıflamak, ya da albümin bakımın­dan perhiz yapmak zorunda olanlar için, ayrıca bir de, azot bakımından en zayıf olan besinlerin başlıcalarını verelim: