Kalın bağırsak iltihabından ileri gelen bir hastalıktır. Meydana getiren etkenlere göre ikiye ayrılır:
- Basilli dizanteri;
- Amipli dizanteri.
1) Basilli Dizanteri
Dizanteri basili adı verilen, basil cinsi bir mikropla meydana gelir. Mikrobun kuluçka süresi 1-2 saatle, 6 gün arasında oynar. Hastalığın başlıca belirtileri karın ağrısı, sancı, balgamlı, cerahatli, kanlı ishaldir.
Basilli dizanteri nasıl bulaşır?
Basilli dizanteriye dünyanın her yanında rastlanır. Sinekler, toplu yaşama, sağlık şartlarına uymayan tuvaletler, lağımlar, kirli besin maddeleri bulaşmada en büyük rol oynar. Hastanelerde, evlerde hastadan hastaya da bulaşma olabilir.
Hastalık nasıl ilerler?
Hastalığın gidişi hafif, orta, ağır şekiller gösterebilir. Bazen hafif bir ishal şeklinde geçer. İleri aşamada ise şiddeti değişiktir. Birdenbire şiddetli karın ağrısı, ishalle başlar. Dışkı, balgamlı bir hal alır, içinde cerahat, kan görülür. 24 ve 48 saat içinde, hasta günde 8-10 kere dışarı çıkar, ateş 38 derecenin üstündedir. Kalın bağırsağın son kısmında şiddetli ıkıntı, sancı olur. Ayrıca, baş ağrısı, bulantı, kusma, halsizlik, dalgınlık da görülür.
Hastalıktan nasıl korunulur?
Tuvaletlerin sağlık şartlarına uygun hale getirilmesi, açık tuvaletlerde dışkının dezenfekte edilmesi gerekir. Sineklerle devamlı savaşmalıdır. Besinlerin temizliğine dikkat edilmeli, yemekler sineklerden korunmalı, çocukların olur olmaz yerde yıkanmamış şeyler yemesi önlenmelidir. Salgın zamanlarında dizanteri aşısı yapılabilir.
Dizanteri tedavisi nasıldır?
Hasta yatakta tam dinlenmeye alınır. İshaller vücutta su kaybına yol açtığından, hastaya bol su verilmelidir. Sıcak havalarda su kaybı daha da artacağından buna daha çok dikkat edilmelidir. Gerekirse deri altından, ya da damardan hastaya serum fiziyolojik, şekerli su verilir.
Tedavide perhizin önemi büyüktür. Bağırsakta az posa bırakan yiyecekler verilmelidir. Başlangıçta, pirinç suyu portakal suyu, çay verilir. Süt vermek doğru değildir. İyileşme başlayınca, süt, meyve suları, yağsız çorbalar, yumuşak sebzeler verilir. Daha sonra, yumurta, bisküvit, biraz tereyağı, kızarmış ekmek, patates püresi, piliç verilmeye başlanır. Normal yemeklere tam iyileşme olduktan sonra dönmelidir. İlaçla tedavi sülfamitlerin bulunmasından sonra başarılı bir devreye girmiştir. Sülfaguanidin ve benzerleri, oreomisin, neomisin gibi antibiyotikler bugün kullanılmakta olan, en iyi sonuçlar veren ilâçlardır.
2) Amipli Dizanteri
Bu hastalıkta etken dizanteri amiplidir. Kalın bağırsakta iltihap olur, bunun sonucunda kanı, balgamlı ishaller meydana gelir. Amipli dizanteri tropik bölgelerde çok görülür. Bulaşma hastadan sağlama olabildiği gibi, suyun, sütün amiplerle bulaşması, yüzme havuzlarının kirlenmesi, açık helâlar, sinekler yolundan da olur. İnsan dışkısının gübre olarak kullanılması bu bakımdan en büyük tehlikeyi yaratır.Hastalığın belirtileri hemen hemen basilli dizanterinin aynıdır. Tedavi de basilli dizanteride olduğu gibidir. Yalnız, amipli dizanteride kullanılan ilâçlar daha çok iyotlu bileşiklerdir (yatren, arıayodin, chiniofon gibi). Ayrıca emetin yıllardan beri amipli dizanteri tedavisinde kullanılmaktadır.