Baklagillerden, yurdumuzun hemen her yerinde yetişen bir sebzedir. Yeşilken kabuğu ile birlikte pişirildiği gibi, iç bezelye olarak da yenir; kuruyunca taneleri kuru bezelye olarak kullanılır; ayrıca bezelye unundan da çorba yapılır. Yeşil olarak yenilen cinsine sultani bezelye, taneleri için yetiştirilene araka denir.
Bezelye tırmanıcı bir bitkidir; bodur, orta boylu, uzun boylu türleri vardır. İyi işlenmiş topraklarda, ılık iklimli yerlerde yetişir. Tohumu yurdumuzun Mersin, Tarsus gibi sıcak bölgelerinde şubat, mart aylarında tarlalara ekilebilirse de, Ankara dolaylarında, Orta Anadolu’da ancak nisan ortasından sonra ekilir. Genel olarak, yurdumuzda bezelyenin ekim mevsimi sonbaharla ilkbahara kadardır. Yani bezelyenin ekim zamanı bölgeden bölgeye değişiklikler gösterir.
Bezelye azotlu bir besindir. Bütün öteki baklagiller gibi bezelyenin köklerinde de azot toplayıcı bakteriler vardır. Bunun için bezelye, yetişme döneminde azotlu toprak ister. Potasyum bakımından zengin suni gübreler de bezelyenin iyi ürün vermesini sağlar. İçi alınmayacak, taze olarak yenilecek bezelyeler çiftlik gübresinden başka gübre istemez. Tohumlar çizgi usulü ile ekilir. Aralarındaki açıklık, boylu cinslerde 50 cm, bodurlarda 5-10 cm kadar olmalıdır. İlk çıkan bezelyeleri soğuktan korumak, temizlemek için çapa vurulur, bitki 3.0-35 cm. olunca ikinci bir çapa ister. Bezelye bolca su ister; bu bakımdan bezelye yetiştirenler bitkiyi çiçekten önce de, sonra da sulamayı ihmal etmemelidir.
Taze yenilecek bezelyeler normal büyüklüğe gelince toplanır; kurutulacaksa daha olgunlaşması beklenir. Bu arada, en iyi gelişmiş olanlar kuruyuncaya kadar dalında bırakılır, kuruduktan sonra, kökleriyle sökülür, sopalarla dövülerek en iyi tohumlar ayrılır ve mevsiminde ekilmek üzere saklanır.
Bezelyenin uğradığı birçok hastalıklar vardır. Bu hastalıkların başlı- çaları şunlardır:
Pas: “Teramis pisi” denilen bir mantardan ileri gelir. Yaprakların üzerinde kırmızı lekeler olur. Buna karşı ancak tarım ilâçlarıyla savaşılır.
Külleme: Yağışlı yıllarda olur, bezelyeye çok zarar verir. Bu hastalığa uğrayan bezelyelere kükürt sıkılmalıdır.
Bezelye Böceği: Hortumlu büyücek bir böcektir. Çiçek açmadan, ya da açarken koncanın üstüne yumurtlar. Bu yumurtalardan çıkan kurtçuklar tanelerin içine girerler, kışı orada geçirdikten sonra, havalar ısınınca, taneyi delerek çıkarlar. Tohumlar bu gibi bezelyelerden alınırsa ürün elde edilemez. Bunun için tohumluk bezelyeler 20-25 derece sıcak bir yerde bekletilmeli, böcekler çıkınca elekten geçirmeli, sağlam tohumları ayırmalıdır. Başka bir çare de şudur: Tohumları 52 derece kaynar suya atıp 5 dakika tutmalı, sonra hemen kurutup serin bir yerde saklamalıdır. Böylece tohumluk bezelyeler böcekten korunmuş olur.
