Baş dönmesi, hemen hepimizin bir kere olsun hissettiğimiz bir duyum­dur. Çeşitli sebeplere bağlı olan bu hal geçici olabildiği gibi bazen cid­di hastalıklara da işaret olabilir.

Hareket sisteminden, iç kulaktan, gözden beyinciğe gelen uyartılar den­gede durmamızı sağlar. Bu saydığı­mız yerlerden her hangi birinde bir bozukluk olursa vücudun dengesi bozulabilir, baş dönmesi dediğimiz rahatsız edici his meydana gelir.

Baş dönmesinin hafif şekillerinde insan gündelik işlerine devam ede­bilir. Ağır durumlarda ise yataktan çıkamayacak hale gelir. Çok defa bu duyumla birlikte bulantı, kusma, so­lukluk, soğuk terleme de vardır.

Vücutta her hangi bir hastalık ol­madan da bazı kimseler baş dön­mesinden şikâyetçidir. Bu arada, hız­la dönmek, sinirlenmek, sallanmak, ağır benzin, esans gibi kokular, pis görünüşlü şeyler, çok yüksekten aşa­ğıya bakmak, sarsıntılı yolculuk gi­bi haller baş dönmesi yapar. Özel­likle uçak, vapur, otomobil, otobüs gibi taşıtlarla yapılan yolculuklarda baş dönmesi, bulantı, kusma bir ara­da bulunur. Tutma (deniz tutması, otobüs tutması…) dediğimiz bu hal bazı kimselerde çok şiddetli oluksa da zamanla alışılabilir.

Baş dönmesi yukarıda saydığımız, sinirlerden ileri gelen sebeple­re bağlı değilse iyice araştırılmalı, onu meydana getiren hastalık orta­ya çıkarılmalıdır.

Baş dönmesi nöbetler şeklinde ge­liyorsa, çevrenizdeki şeyler hep ay­nı yönde dönüyorsa kulakta bir bo­zukluk olabileceği düşünülmelidir. İç kulakta labirent adı verilen ka­nalların hastalığında çok şiddetli baş dönmesi olur. Ayrıca, orta kulak il­tihabı, dış kulak yolundaki tıkaçlar (kulak kiri denilen, salgılarla, toz­larla meydana gelen tıkaç), kulak damarlarındaki bozukluklar, denge siniri bozuklukları da bu duyumu doğurabilir.

Beyincik hastalıklarında, beyin frengisinde, beyin urlarında, sarada baş dönmesi önemli belirtilerdendir.

Bulantı, kusma, ışığa bakama- mak, yarım baş ağrısiyle birlikte ge­len baş dönmesi migren denilen ya­rım baş ağrılarının bir belirtisidir (Bk. Ağrılar). İsterik, nevrastenik kimselerde görülen baş dönmeleri çok değişik şekiller gösterir. Kulak ve sinir sistemi sağlam olan bir kim­sede baş dönmesi sebebini gözde aramalıdır. Görme kusurları, göz kasları bozuklukları, şaşılık çoğun­lukla baş dönmesi yapar.

Bu saydıklarımızdan başka daha birçok sebeplerle baş dönmesi ola­bilir. Tansiyon yüksekliği, düşüklü­ğü, damar sertliği; kansızlıklar; sin­dirim sistemi hastalıkları (gastrit, kabızlık gibi); zehirlenmeler (alkol, tütün, afyon, karbonmonoksit; ki­nin, streptomisin gibi), besin zehir­lenmeleri; üremi; şeker hastalığı; barsak solucanları; güneş çarpma­sı; baş travmaları (çarpma, vurma, başa gelen darbeler) bunların baş- lıcalarıdır.

Tedavi. — Bir baş dönmesi karşı­sında, sinirlerden ileri gelen, geçici sebepler yoksa, önce kulak, göz, si­nir sistemi gözden geçirilmelidir. Bu organlar sağlamsa tansiyon, kanda şeker ve üre, barsak solucanları, kanda alyuvarlar, hemoglobin mua­yeneleri yapılmalıdır. Tedavi bun­dan sonra, sebebe göre yapılır. Teş­his konuluncaya kadar şu tedbirleri almak uygun olur:

Hasta sakin bir yerde başı yüksek olarak yatırılır. Ağızdan atropin, lü- minal gibi ilâçlar faydalıdır. Deniz tutmasına karşı kullanılan drama- mine, xamamine, anii-maren gibi ilâçlar baş dönmesine de iyi gelir Bu saydığımız ilâçlar doktor müsaa­desi olmadan kullanılmamalıdır. mız, sinirlerden ileri gelen sebeple­re bağlı değilse iyice araştırılmalı, onu meydana getiren hastalık orta­ya çıkarılmalıdır.

Baş dönmesi nöbetler şeklinde ge­liyorsa, çevrenizdeki şeyler hep ay­nı yönde dönüyorsa kulakta bir bo­zukluk olabileceği düşünülmelidir. İç kulakta labirent adı verilen ka­nalların hastalığında çok şiddetli baş dönmesi olur. Ayrıca, orta kulak il­tihabı, dış kulak yolundaki tıkaçlar (kulak kiri denilen, salgılarla, toz­larla meydana gelen tıkaç), kulak damarlarındaki bozukluklar, denge siniri bozuklukları da bu duyumu doğurabilir.

Beyincik hastalıklarında, beyin frengisinde, beyin urlarında, sarada baş dönmesi önemli belirtilerdendir.

Bulantı, kusma, ışığa bakamamak, yarım baş ağrısıyla birlikte ge­len baş dönmesi migren denilen ya­rım baş ağrılarının bir belirtisidir (Bk. Ağrılar). İsterik, nevrastenik kimselerde görülen baş dönmeleri çok değişik şekiller gösterir. Kulak ve sinir sistemi sağlam olan bir kim­sede baş dönmesi sebebini gözde aramalıdır. Görme kusurları, göz kasları bozuklukları, şaşılık çoğun­lukla baş dönmesi yapar.

Bu saydıklarımızdan başka daha birçok sebeplerle baş dönmesi ola­bilir. Tansiyon yüksekliği, düşüklü­ğü, damar sertliği; kansızlıklar; sin­dirim sistemi hastalıkları (gastrit, kabızlık gibi); zehirlenmeler (alkol, tütün, afyon, karbonmonoksit; ki­nin, streptomisin gibi), besin zehir­lenmeleri; üremi; şeker hastalığı; barsak solucanları; güneş çarpma­sı; baş travmaları (çarpma, vurma, başa gelen darbeler) bunların başlıcalarıdır.

Baş Dönmesinin Tedavisi

Bir baş dönmesi karşı­sında, sinirlerden ileri gelen, geçici sebepler yoksa, önce kulak, göz, si­nir sistemi gözden geçirilmelidir. Bu organlar sağlamsa tansiyon, kanda şeker ve üre, barsak solucanları, kanda alyuvarlar, hemoglobin mua­yeneleri yapılmalıdır. Tedavi bun­dan sonra, sebebe göre yapılır. Teş­his konuluncaya kadar şu tedbirleri almak uygun olur:

Hasta sakin bir yerde başı yüksek olarak yatırılır. Ağızdan atropin, lüminal gibi ilâçlar faydalıdır. Deniz tutmasına karşı kullanılan dramamine, xamamine, annimaren gibi ilâçlar baş dönmesine de iyi gelir Bu saydığımız ilâçlar doktor müsaa­desi olmadan kullanılmamalıdır.