Dışkının sulu çıkmasına sürgün (ishal) denir. İshalde dışarı çıkma sayısı da fazlalaşır. Günde birkaç kere dışkılama olduğu halde dışkının kıvamı normalse, yani sulu değilse, bu ishal sayılmaz.
İshalin başlıca sebepleri şunlardır:
a) Mikroplar, parazitler: Dizanteri, kolera, tifo, paratifo gibi hastalıklar, gıda zehirlenmesi;
b) Besinlere karşı aşırı duyarlık: Midye, istiridye, ıstakoz, çilek, yumurta gibi şeyler yiyince olur;
c) Zehirlenmeler: Arsenik, cıva, gümüş tuzları zehirlenmesi;
d) Vitamin eksiklikleri: pellagra hastalığı;
e) Hastalıklar: kızamık, nefrit, siroz, kalp bunların başında gelir;
f) Heyecan bozuklukları: korku, keder gibi; g) Barsak tıkanmaları, urlar.
Bunları evegen (hâd), süreğen (müzmin) olarak iki bölümde toplayabiliriz.
Eveğen İshaller: Birden başlı- yan ishallerdir. Sebepleri çok çeşitlidir.
Bazı sinirli kimselerde heyecan, korku birden ishale sebep olabilir. Mesela imtihan heyecanıyla birçoğumuzun başına bu hal gelmiştir. Bu ishallerde bağırsakta her hangi bir afet yoktur, sebep asabidir. Teskin edici ilâçlarla da, kendiliğinden de geçebilir.
Bazen üşütmelerden de ishal olabilir. Soğuk algınlıklarının tepke (refleks) yolundan bu duruma sebep olduğu sanılıyor.
Besinlere bağlı ishaller oldukça sık görülür. Bunlardan alerjik olanlar, çilek, kavun, süt, keçi eti, kahve, çikolata gibi besinler yenmesiyle ortaya çıkar. Hassas kimselerde bu gibi yiyeceklerin bir lokma bile alınması ishale sebep olabilir. Çok defa kurdeşen şeklinde deri döküntüleri de beraber bulunur. Ağır durumlar bir yana, bu gibi ishaller kendiliğinden birkaç dışkılamadan sonra geçer. Alerjide kullanılan antihistaminik ilâçlar faydalıdır.
Bozulmuş, bayat yemekler, çok yenen ham meyveler şiddetli ishallere, kusmalara sebep olur. Bu ishallerle birlikte karın ağrısı da vardır. Sebep, ya bozulmuş besinlerde meydana gelen zehirli maddeler, ya besinler üstünde üremiş mikroplardır. Bu gibi durumlarda ishal, kusma, karın ağrısı yemekten 6-24 saat sonra birden başlar.
Bazı durumlarda ishal, yemekten 72 saat sonra bile başlayabilir.
Civa, arsenik, efedrin, asetilkolin gibi bazı ilâçlar da ishal yapar. Sodyum sülfat, mağnezi sülfat da barsak boşluğuna bol su çekerek ishal yapar. Bu son iki ilâç müshil (İngiliz tuzu) olarak tedavide kullanılır.
Bunlardan başka, tifoda, apandisitte, kolerada, dizanteride hastalığa göre özel eveğen (hâd) ishaller görülmektedir.
Süreğen İshaller: Bağırsakların bozukluğundan ileri gelir. İnce barsak ishallerinde dışkı daha az sulu, dışkılama sayısı daha azdır. Kalın barsak ishallerindeyse dışkı çok sulu, sümüklüdür, dışkılama daha sıktır.
Süreğen bağırsak nezlesinden ileri gelen ishaller de oldukça çok görülür. Sebep çeşitli mikroplar olabilir. Hafif karın ağrıları, gazlardan dolayı şişkinlik vardır. Dışkı suludur, sayısı azdır.
Mikroplu olandan başka besinlerin sindirilmesindeki güçlükten dolayı da süreğen ishaller olabilir. Meselâ karbonhidratlı (şekerli ve nişastalı) besinler; iyi hazmedilmiyorsa köpüklü, ekşi kokulu, sulu ishaller olur. Hastada karın ağrısı, karında şişkinlik de vardır. Bu gibi hallerde şekerli, nişastalı maddeler bir süre için yenmezse ishal durur.
Proteinlerin hazmı bozulmuşsa dışkı bol, koyu renkli, çok pis kokuludur. Karın ağrısı, şişkinlik daha çoktur. Böyle bir ishalde et, yumurta, peynir gibi proteinli besinlerin bir süre yenmemesi gerekir.
Mide asitliğinin (klorhidrik asit) noksanlığı da ishale sebep olur.
Hafif ateşle uzun süren, zayıflama yapan bir ishalde bağırsak veremi akla gelmelidir.
Safra kesesi hastalıklarında, sirozda, sarılıklarda, pankreas hastalıklarında da ishaller görülür.
Bu saydıklarımızdan başka şu hastalıklar veya bozukluklarda da süreğen ishaller olabilir: Üremi, vitaminsizlik (pellagra), kansızlık (anemi), bazedov hastalığı, barsak parazitleri, morfinomani, bağırsak frengisi, şeker, kalınbağırsak kanserleri, safranın bağırsağa akamaması.
ishal nedir, ishalin tedavisi nasıl olur, ishalin zararları, faydaları, ishale karşı ne yapılmalı, ishal rahatsızlığı, ishal ilaçları, ishal için ilaç, ishal tedavisi için ilaç, ishal için yapılacaklar, ishal nasıl olunur, ishale karşı tedbir
İshale Karşı Ne Yapmalı
İshal başlı başına bir hastalık değil, birtakım bozuklukların belirtisidir. Onun için, sebebi bulmaya çalışmalı, tedavi ona göre yapılmalıdır. Yalnız, belirtileri gidermek için de bir tedavi uygulanır.
Eveğen İshalin Tedavisi Nasıl Olur?
İshallerin çoğu hafif bir pehrizle 1-2 gün içinde geçer. Geçmiyorsa yatakta dinlenmek gerekir. Karnı sıcak tutmak termofor koymak iyi gelir. Eskiden yapıldığı gibi müshil vermek doğru değildir. Ağrıya karşı kodein, tentür dopyum, tentür dö belladon gibi ilâçlar kullanılabilir. Sulfaguanidin her türlü eveğen (hâd) ishalde verilebilir. Bu ilâç mikroplara tesir ederek ishalin durmasını sağlar.
Hastaya ilk gün yalnız az şekerli koyu çayla kızarmış ekmek verilir. Daha sonra sade suya (yağsız) pirinç, şehriye çorbası, patates püresi verilir. Bu yiyeceklere yeteri kadar tuz konmalıdır. Ekmek kızarmış olarak verilmelidir. Soğuk olmamak şartıyla azar azar, bol su içmelidir. İki günden sonra yağsız et suyu ile çorba, meyve pelteleri (meyve suyu ile nişasta), az miktarda tereyağı verilebilir. Elma rendeleri çok faydalıdır.
4-5 gün sonra haşlanmış tavuk eti, koyun eti, haşlama sebze verilir. Durum iyi gidiyorsa daha sonra normal yemeğe geçilir.
Süreğen İshalin Tedavisi Nasıl Olur?
İshal karbonhidratlı (şekerli, nişastalı) besinlerin hazmedilememesinden ileri geliyorsa hastanın yiyecekleri arasından şekerli, nişastalı maddeler tamamıyla çıkarılır. İlk günlerde sakkarinli çay, et suyu, siyah şarap verilir. Daha sonra et suyu, söğüş et, peynir, yoğurt da bunlara eklenir. Un çorbaları, francala, komposto, meyve suları gibi şekerli, nişastalı maddeler ancak üç hafta sonra verilebilir. Ekmek, sebze, patates, baklagiller uzun bir süre yenmemelidir.
Proteinli (albüminli) maddelerin sindirim bozukluğundan ileri gelen ishallerde, ilk günlerde koyu çay, yoğurt, süt, un çorbası, tereyağı verilir, albüminli maddeler verilmez. İshal azalınca rafadan yumurtaya, yağsız balıklara, peynire müsaade edilir.
Yağ sindirimi bozukluğundan ileri gelen ishallerde yağlı besinler, ilk günlerde şekerli, nişastalı maddeler hastanın yiyecekleri arasından çıkarılır, yalnız şekerli yağsız süt, muz, elma, havuç, domates suları, rendesi verilir. İkinci hafta nişastalı, unlu yiyeceklere ızgara ete geçilir. Bu arada, hastaya karaciğer hulâsası iğneleri yapmak, A, D, E, K vitaminleri vermek faydalıdır. Süreğen bir ishal mide salgısının asit yetersizliğinden ileri geliyorsa yemeklerde klorhidrik asitli ilâçlar vermekle şifa sağlanır.
Bütün bu söylediklerimize rağmen ishallerin sebebinin araştırılması, uygun bir tedavi yolu tutulması için doktora başvurmanın en doğru hareket olduğu akıldan çıkarılmamalıdır.
