Miras

Bir kimsenin ölümü anında mev­cut olup yakınlarına vasiyet ettik­lerine geçecek mallarına, haklarına, borçlarına miras (kalıt), bunlar kim­lere kalıyorsa onlara da mirasçı de­nir. Hukuk dilinde miras, tereke, malvarlığı deyimleriyle de adlandı­rılır.

Kanundan doğan miras hakkı­na kanuni mirasçılık; ölenin iradesi­ne dayanan, yani ölümünden sonra hüküm ifade etmek şartıyla mirasın tamamını, ya da bir parçasını almak üzere tâyin ettiği kimselere mansup (atanmış) mirasçı denir, ölenin ka­nunî ve mansup mirasçıları yoksa miras Hazineye (Devlete) geçer.

Kanuni Mirasçılar ve Hisseleri

Ölenin kan hısımlarının, evlât edin­diği çocuğun, eşinin, ayrıca Devletin kanun icabı olarak miras hakkı var­dır. Kan hısımları arasında miras hakkı zümrelere göre dağılır. Dört zümre vardır:

1  — Füruğ (Çocuklar, torunlar): Ölenin en yakın mirasçıları olarak çocukları, bunların da çocukları eşit (yarı yarıya) miras alırlar. Erkek ve kız evlatlar arasında miras bakımın­dan fark yoktur.

2  — Baba ile Ana: Ölenin füruğu yoksa, miras baba ile anaya yarı ya­rıya geçer. Bunlardan biri, ya da ikisi de ölmüşse onların yaşayan ço­cuklarına geçer.

3  — Büyükbaba, Büyükanne: İkin­ci zümrede hiç mirasçı yoksa miras büyükbaba ile büyükanne zümresine, eşit olarak geçer, ölmüş olanların haklarından çocukları, torunları fay­dalanır.

4  — Büyükdede, Büyüknineler: İn­tifa zümresidir. Üçüncü zümredeki mirasçılar sağ olsalardı ne hak ala­cak idiylerse, bu dördüncü zümre­deki mirasçılar o nispette intifa hak­kından faydalanırlar. İntifa hakkı bir hissenin ölünceye kadar gelirin­den faydalanmaktır. Hissenin karşı­lığı olan şeyin aslı Devlete geçer.

Nesebi sahi olmayan (evlilik dışı doğmuş) çocuk anasına ve onun kan hısımlarına karşı normal mirasçılık hakkına sahiptir. Babasından miras alabilmesi için, ya onun tarafından tanınmış, ya da şahsi neticeleriyle babalığa hükmedilmiş olması gere­kir. Bu durumda babasının sahih ne­sepli füruğu (nikâhlı eşinden dünya­ya gelmiş çocukları) varsa, sahih ne­sepli çocuğun aldığı mirasın yarısını alır.

Evlat edinilen çocuk, edinen kim­senin onun asıl çocukları gibi miras­çısı olur, onlarla eşit pay alır. Evlat edinen kimse de, onun mirasçıları da evlatlığın kanuni mirasçısı ola­mazlar.

Mahfuz Hisse ve Hisselerin Nispeti

Medeni Kanunumuz bazı yakın hı­sımlar bakımından kanuni mirası üstün tutmuş ve mirasın mühim kıs­mının bu hısımlara geçmesinde ka­nun hükümlerini ön plana almıştır. Bu durumda, bir kimse ölümün­den sonra hüküm ifade etmek üze­re mallarını istediği gibi kullana­maz. Çünkü çocuklar, yakın hısım­lar, sağ kalan eş mahfuz hisseli mi­rasçılardır, bunların kanunla ko­runmuş miras hisselerine mahfuz hisse denir.

Bir kimse mahfuz hisseli mirasçı­ları varsa, ancak mahfuz hisse dışın­da kalan mallarını, haklarını serbestçe, başkalarına bırakabilir ki, ölenin dilediği kimselere dağıtıp bağışlayabileceği bu kısma tasarruf nisabı de­nir. Mahfuz hisseli mirasçılar yoksa, ölene kendi iradesiyle sağken, öl­dükten sonra muteber sayılacak bir miras mukavelesi (vasiyetname) ile mirasım dilediği gibi dağıtması hususunda tam bir serbestlik tanımıştır.

Mahfuz hisseli mirasçılar şunlar­dır:

Ölenin:

a) Füruğu, yani çocukları, torunları

b) Babası, anası

c) Kar­deşleri

d) Sağ kalan eşi.

Çocuklarla torunların mahfuz his­sesi kanuni miras hakkının 3/4’ü;

Ana ile babanın her birinin mahfuz hissesi kanuni miras haklarının 1/2’ si;

Kardeşlerden her birinin mahfuz hissesi kanuni miras haklarının 1/4’ü;

Sağ kalan eşin mahfuz hissesi ise; eğer eş diğer kanuni varislerle birlik­te mirasçı olmuşsa, mirastaki mülki­yet hakkının tamamı, tek başına ka­nuni mirasçı kalmışsa mirastaki mülkiyet hakkının 1/2’sidir.

Kanuni mirasçılardan çocuklarla, torunlar varsa yalnız hayatta kalan eş mirasa katılır; yani ana veya baba, çocukları ve torunları ile birlik­te miras alır. Çocuklar, torunlar yok­sa, sağ kalan eşle birlikte 2. ya da 3. zümrelerdeki mirasçılar paya katı­lırlar. Bunun dışında 2. 3. zümreler­le intifa zümresi mirasçıları mirasa giremezler.