Vücudun normal bir sıcaklığı vardır. Sağlam bir kimsenin koltuk altından ölçülerek alınan ısı derecesi 36-37 santigrattır. Beyinde vücut ısısını düzenleyen merkez, türlü mekanizmalarla, bu ısıyı sabit tutmaya çalışır. Yazın sıcağına, kışın soğuğuna rağmen, bu ısı daima muhafaza edilir. İnsanlar kışın sıkı giyinerek, binalarını ısıtarak vücut ısısının kaybolmamasına, yazın da hafif giyinerek, serinleme tedbirleri alarak vücutta ısı birikmemesine yardımcı olurlar.
Bu normal ısı mikroplu hastalıklar sırasında, zehirlenmelerde, vücuttaki daha başka bozukluklarda yükselir.
Ateş yükselirken ürperme, bazen de şiddetli titremeler olur. Ateş yükselmesiyle birlikte ayrıca kırıklık, halsizlik, bulantı, kusma, baş, bel ağrıları gibi belirtiler de görülür.
Ateşi ölçmek için derece (termometre) kullanılır. Tıbbi termometre 35’ten 42’ye kadar olan santigrat derecelerini gösterir. Hastanın ateşini ölçmek için termometre, genel olarak koltuk altına konur, ağza, kasığa, anusa (makata) da konulabilir. Termometreyi koymadan önce iyice silkmeli, dereceyi 35’e kadar düşürmelidir. Koltuk altı terliyse silinmelidir. Koltuk altına iyice yerleştirilmiş bir termometrenin 5 dakika durması ateşin doğru olarak ölçülmesi için yeter.
Ağızdan ve anustan alınan ateşin koltuk altındakinden 34 dizyem (derecenin onda biri) yüksek olacağı unutulmamalıdır.
Ateş Bize Neyi Gösterir?
Hastanın, genel olarak, biri sabahleyin, biri akşamüstü olmak üzere, günde iki kere ateşi alınır.
ATEŞ, DERECESİNE GÖRE ŞÖYLE ADLANDIRILIR
Derece | Adı |
36-37 | Normal ateş |
37-38 | Hafif ateş |
38-39 | Ateş |
39-41 | Yüksek ateş |
41’den yukarı | Ağır ateş |
36’dan aşağı | Düşük ateş |
35,5’a doğru indikçe | Soğuma |
Çocuklarda ateş büyüklerden daha yüksek olur. Hastaların ateşi günün saatine göre de değişir. Sabahleyin en düşük, gece en yüksek noktasına varır.
Uzun süren devamlı ateşler şu hastalıklarda görülür: Tifo, paratifo, akciğer veremi, zatülcenp, peritonit, perikardit, romatizma, endokardit, kanser, kan hastalıkları.
Bazı gençlerde, çoğunlukla kadınlarda, sebebi belli olmayan, uzun zaman süren ateşler olur. Yalnız bu ateş çok yüksek değildir. Genel durumda bir bozgunluk yapmayan bu gibi ateşlerin sebebi henüz aydınlanmamıştır.
Çeşitli hastalıklarda ateşin gilişi (inip çıkması) değişiklikler gösterir.
Uzun süren dalgalı ateşler (yavaş yavaş çıkıp, yavaş yavaş inen ateşler) şu hallerde görülür: Malta humması, sıtma, hummai racia, basedov, hoçkin (hodgkin) hastalıkları.
Sabah ve akşam arasında büyük fark olan ve uzun süren bacaklı ateşler (birden bire çıkıp, birdenbire inen ateşler) ise şu hastalıkları gösterir: Septisemi, apse, safra kesesi iltihabı, karaciğer apsesi, böbrek iltihabı, beyin apsesi.
Ateşi Düşürmek İçin Neler Yapılır?
Ateş, hastayı çok rahatsız eden bir şeydir. Ateşli hastalıklarda yapılacak ilk iş ateşi düşürerek hastayı rahat ettirmektir. Ateşli bir hastalıkta şu tedbirler alınmalıdır:
- Ateş kalbin, akciğerin yükünü artırır. Bu yükü hafifletmek için en iyi çare yatakta istirahattir.
- Ateşli hasta terle bol su kaybeder. Vücudun su dengesini korumak için sindirimi kolay, bol sulu yiyecekler verilmelidir: Süt, limonata, meyva suları, çorba, hoşaf, komposto gibi.
- Ateşten dolayı kuruyan dudaklarda, mukozalarda çatlaklar olabileceğinden, iltihaplanmaları önlemek için ağız ve boğaz temizliğine dikkat edilmeli, antiseptik sularla ağız çalkalanmalıdır.
- Başa, vücudun daha başka yerlerine soğuk tatbiki ateşli bir hastayı oldukça rahatlatır. Bu arada, kolonya, alkol, ya da sirke ile ıslatılmış soğuk bezleri hastanın alnına, başına, kollarına, ayaklarına koymak, bunları sık sık değiştirmek, bu sularla vücudu ovmak faydalı sonuçlar verir. Çok yüksek ateşlerde, hekim uygun görürse hasta ıslak çarşafa sarılabil Hastanın gittikçe soğutulan ılık bir banyoya sokulması da ateşi giderir.
- Ateş düşürmek için aspirin, piramidon gibi ilâçlar kullanılabilir. Yalnız, bu gibi ilâçları yüksek dozda vermek doğru değildir, çünkü ateşin birden düşmesi dolaşanı ileri derecede bozabilir. Çok defa günde 3 tablet aspirin, ya da 2-3 tablet piramidon hastayı ateşin etkisinden kurtarır.
Hatanın Ateş Tedavisi Nasıl Olur?
Sinir sistemi frengisinde, mafsal romatizmasında, bazı müzmin hastalıklarda tedavi için vücudun ısısı yükseltilir. Buna ateş tedavisi denir. Bu tedavide amaç, vücudun mukavemetini kamçılayarak adı geçen hastalıklarda iyileşme elde etmektir.
Ateşi yükseltmek için tifo aşısı, sıcak hava odaları, sıcak banyolar kullanılır. En çok kullanılan, öldürülmüş tifo basillerinin damar içine şırınga edilmesi yoludur. İğneden iki saat sonra ateş 40 dereceye kadar çıkar. 10-15 iğneyle bir tedavi tamamlanır.