Vücut dışında yok edilmesi için yüzyıllardır çeşitli kim­yasal, fiziksel usuller uygulanmıştır. Mikropların vücut içinde etkisiz ha­le getirilmesi, öldürülmesi ise bir­çok zorluklar ortaya çıkarmış, gerçek anlamıyla bu başarı ancak antibi­yotiklerin keşfedilmesiyle mümkün olmuştur.

Mikropların vücut dışında öldürül­mesi meselâ, yakmak, kaynatmak, çe­şitli dezenfektan (mikrop öldürücü) maddeler dökmek, morötesi (ültraviyole) ışınlar tutmak suretiyle kabil­se de aynı şeyler vücut içinde bulu­nan mikroplara kolay-kolay yapıla­maz, çünkü ilâçlar kendilerinden beklenilen faydaları verirken, dokulara, organlara zarar ver­memelidir. Antibiyotikler ortaya çı­kıncaya kadar çeşitli bitkilerden, madenlerden elde edilen ilâçlar, 1932’ den sonra da sülfamitler bu maksat­la kullanıldı. Bugün bunlardan birço­ğu gene başarıyla kullanılmaktadır.

Antibiyotikler ise birçok hastalık­ların tedavisinde yepyeni, fevkalâde önemli bir çığır açtı.

Gelişigüzel Kullanmamalı Antibiyotikleri gelişigüzel kullan­manın çeşitli zararları vardır. Bu ilâçlar hassas kimselerde, ya verilir verilmez, ya da bir süre sonra bazı tepkilere, rahatsızlıklara yol açabi­lir. Ayrıca, mikroplarda zamanla bir direnç (mukavemet) meydana gele­bilir, böylece ilâçtan beklenilen et­ki görülmez.

Bütün bunlardan dolayı, hekim tav­siyesi olmadan antibiyotik kullan­mak son derece hatalıdır. Öte yandan, her antibiyotiğin tesir ettiği mikropların çeşidi değişik ol­duğundan, her hangi bir ateşli hastalık karşısında, hekime danışmadan yüzyıl tıp dünyasının övünülecek buluşlarından biridir. Kullanılacak yanlış seçilmiş bir an­tibiyotik, önemli hastalıklarda en kıymetli zamanı kaybettirebilir. Son altmış yıl içinde tıp dünyası­nın en övünülecek buluşlarından olan antibiyotikler üzerinde bugün de durmadan çalışılmaktadır.

Başlıca Antibiyotikler

Bugün kullanılan antibiyotiklerin başlıcaları şunlardır:

Penicillin (penisilin), Streptomycin (streptomisin), Chloromycetin (kloromisetin), Aureomycin (oreomisin), Terramycin (teramisin), Thyrothricin (tirotrisin), Bacitracin (basitrasin), Polymixin (polimiksin), Neomycin (neomisin), Viomycin (viyomisin), Subtilin (sübtilin), Erytromycin (eritromisin).

Bunları birer birer gözden geçi­relim:

Penisilin Nedir? Etkisi Nelerdir?

1929’da İngiliz tıp bilgini Dr. Fle­ming tarafından keşfedilen bu ilk an­tibiyotik ancak 1941’de kullanılmaya başlandı. Penisilin, ya sulu denilen kristalize şekliyle, ya da uzun tesirli prokain penisilin halinde şırınga edilerek kul­lanılır. Bundan başka pastil, damla, toz, merhem şeklinde de verilebilir. En çok kas arasına (adaleye) şırınga edilerek kullanılır.

Penisilin Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

Başlıca şu hastalıklara karşı kullanılır:

Zatürree, belsoğukluğu, menengo­kok mikroplarından ileri gelen me­nenjit, difteri (kuşpalazı), tetanos (kazıklı humma), şarbon (karaka­barcık), frengi, gazlı gangren ve streptokok, ya da stafilokok gibi mikroplarla meydana gelen yaralar, iltihaplar.

Penisilin tedavisinin ilk günlerin­de, ya da bir iki hafta sonra, hassas kimselerde kaşıntı, ürtiker (kurde­şen), ateş, kaşlarda kramp, tansiyon düşüklüğü gibi belirtiler görülebi­lir. Çok seyrek olarak daha ağır, tehlikeli durumlara yol açtığı da ola­bilir. Bunun için, penisilin dikkatle, ancak hekim kontrolünde kullanıl­malıdır. Streptomisin başlıca şu hastalık­lara karşı kullanılır: Verem, veba, grip, boğmaca, belsoğukluğu.

Streptomisin Nedir? Etkisi Nelerdir?

1944’te Streptomyces griseus deni­len küften elde edilmiştir. Veremin gerek tedavisinde, gerek kontrolünde kullanılan en iyi ilâçlar arasındadır. Verem mikrobundan başka daha bir­çok bakterilere karşı etkilidir. En çok kas içine şırınga edilerek kullanılır. Ağızdan da alınabilir, ayrıca göz, ku­lak damlaları şeklinde, bazı merhem­ler içinde de verilebilir.

Streptomisin Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

Başlıca şu hastalık­lara karşı kullanılır: Verem, veba, grip, boğmaca, belsoğukluğu.

Streptomisin yapıldıktan az son­ra görülen tepkilerin başlıcaları baş ağrısı, bulantı, kusma, yüz kı­zarması, tansiyon düşüklüğü, deride değişik görünüşlü döküntüler, ürti­ker, kan oturmaları, kulak çınlama­sı, baş dönmesidir. Daha geç olarak da (birkaç hafta sonra) sinirler üze­rine bazı kötü etkilerle denge bozuk­luğu, sağırlık görülebilir. Bunlar çok uzun zaman devamlı streptomisin kullananlarda olur.

Streptomisin kullanırken dozları çok iyi tâyifı etmek gerekir, çünkü mikropların bu ilâca karşı direnme­leri çok sık ve erken görülür. Ayrı­ca, streptomisin, öteki antibiyotik­lerin birçoğundan, özellikle penisi­linden daha zor muhafaza edilebilir.

Bütün bunlardan dolayı, strepto­misin sıkı bir doktor kontrolü altın­da kullanılmalıdır.

Oreomisin Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

İlk defa 1947’de Streptomyces au- reofaciens denilen küf mantarından elde edilmiştir. En çok ağız yoliyle kullanılır. Damar içine şırınga da edilebilir. Kas içine şırıngası ağrı ve­rir. Merhem olarak da kullanılır.

Oreomisinin tesir ettiği hastalıkla­rın başlıcaları boğmaca, belsoğuklu- ğu, trahomdur. Daha birçok önemli hastalıklarda oreomisinle çok iyi so­nuçlar alınmıştır.

Ağızdan alındığı zaman barsaklar- da normal olarak bulunan, sindirim işinde çok önemli görevleri olan mik­roorganizmaları azalttığından dilde, ağzın içinde yanma, kızarma, yara yaptığı gibi bulantıya, kusmaya, is­hale de yol açabilir. Ayrıca, B komp­leksi vitaminlerini yok eder; bundan dolayı, kullanılırken yamnda bol miktarda B vitaminleri de almak ge­reklidir.

Kloromisetin Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

1948’de Burkholder, Streptomyces venezuelae denilen küf mantarından elde etmiş, sonra kimyasal bünyesi incelenerek sentetik olarak da yapıl­mıştır. Ağızdan da, iğne ile şırınga edilmek suretiyle de kullanılır. Mer­hemleri vardır. Tifo ile tifüs kloromi- setinin kullanıldığı hastalıkların ba­şında gelir.

Kloromisetinin kötü etkileri seyrek görülür. Bacaklarda halsizlik, karın­da kramplar, deride soğukluk olabi­lir. Kansızlıklara yol açtığından de­vamlı, uzun süre alınırsa kan kon­trolleri yapılmalıdır.

Terramısin Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

1950’de Streptomyces rimosis deni­len küf mantarından elde edildi. Ağız yolundan, damara, kas içine şırınga edilerek, pastü, toz, merhem şeklin­de, ayrıca çeşitli yerel (lokal) tatbi­katta kullanılır.

Terramisinin tesir alanı çok geniş­tir. Birçok bakteri çeşitlerinden, ba­zı virüslerden, kok basillerinden ile­ri gelen hastalıklara karşı kullanılır.

Toksik etkileri çok değildir. Ağız­dan alındığı zaman bazı hallerde bu­lantı, kusma, ishal yapabüir. Deri döküntüleri oldukça seyrek görülür. Sütle, bol vitaminle alınması bir­çok kötü etkilerini önler.

Basitrasin Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

1945’te bulundu. Birçok hastalıkla­ra, bu arada zatürreeye, menenjite, belsoğukluğuna karşı kullanılır. Ya­ralara, iltihaplara karşı çok iyi ge­lir. Şırınga şeklinde de kullanılır.

Yüksek miktarlarda kullanılırsa kasılmalara, böbrek bozukluklarına yol açabilir.

Tirotrisin Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

1939’da elde edildi. En çok ağız, boğaz hastalıklarında pastil halinde kullanılır.

Neomisin Hangi Hastalıklarda Kullanılır?

Ağız ve boğaz hastalıklarında pas­tilleri kullanılır. Ağız yolu ile de alı­nır, Özellikle çeşitli ishallerin teda­visinde çok iyi sonuçlar verir.

PENİSİLİN bulan Sır Alezander Fleming, tıp alanındaki bu önemli buluşunu bir tesadüfe borçludur. Fleming, antiseptikler üzerinde çalışma­larda bulunurken bir gün aletlerinden birinin küflenmiş tarafına bakte­rilerin yaklaşmadığını fark etmişti. Doktor düşündü: Küfte, bakterilerin ya­şamalarına engel olan bir hassa var demekti. Fleming, çalışmalarını bu yol­da ilerletti, sonunda stafilokok mikroplarının bazı küf çeşitlerine dayana- madıklarını öğrendi. Böylece bir tesadüf sonucunda keşfedilen bu gerçek, penisilin gibi, bugün hayatımızda çok önemli yeri olan bir ilâcın yapılmasına yol açtı.

Ölülerin çevresinde niçin hastalık mikrobu bulunmaz?

Streptomisinin keşfinden bir süre sonra, Doktor Waksman’m hayatı, keş­fettiği ilâç sayesinde kurtarıldı.

TREPTOMİSİNİ bulan Dr. Waksman bununla ilgili çalışmalarına, «Hayat nedir?» sualinin cevabını araştırmakla girmişti. Çalışmaları sırasında, ölülerin çevresinde hastalık mikroplarının bulunmadığını gördü ve ”Streptomyces grisues” adını verdiği bakteri öldürücü bir mantarın izini ya­kaladı. Vücudun sağlığını koruyacak bir mantardı bu. Aradan on yıl geçti. Hasta bir tavuğun midesinde, ikinci bir bakteri öldürücü mantar türüne rastlaması ile streptomisin preparatmı elde etmiş oldu.