Dünya’da bildiğimiz ya da hala bilmediğimiz birçok dil mevcuttur. Bu dilleri saymakla bitiremeyiz aslında.
Günümüzde bildiğimiz ya da bilmediğimiz bir çok dil mevcuttur. Bunlardan birisi de Uluslararası İşaret dilidir. Evrensel uluslar arası işaret dili var mıdır? Yoksa işitme engelli vatandaşlarımız yurt dışına çıktıklarında, ya da yurt dışından ülkemize gelen vatandaşlar nasıl bir ortak dil ile iletişime geçmektedirler?İnsanların kafasını birazcık karıştıran konular arasındadır.
İşaret dili, evrensel değildir. Bu dil ülkelere, bölgelere hatta kentlere göre farklılıklar gösterir. Dünyada 100’den fazla işaret dili vardır. Her biri kendi içerisinde bir hikaye ve sözcük barındırır. Bunun yanı sıra, kullanılan başlıca işaretlerin biraraya geldiği, uluslararası temel bir işaret dili de vardır. Bu ortak dil, farklı ülkelerden sağır ve dilsizlerin birbirleriyle iletişim kurmalarını sağlar.
Evrensel bir işaret dili var mıdır sorusu aklımıza takılmaktadır. Aslında böyle bir şey yoktur. Bu konuda bir sürü çeşitlilik var ve ülkede sözlü diller için gibi bir işaret dilinden daha fazlası olabilir. Mesela Belçika da (Fransız Belçika işaret dili Felemenkçe işaret dili)ya da İspanya da (İspanyolca ve Katalan işaret dili) 2 tane işaret dili var. Uk ve İrlanda gibi ayrı dili konuşan iki ülkede farklı işaret dilleri var. Uluslarası işaret diye sık sık adlandırılan uluslar arası iletişim sistemi vardır. Düzenli olarak uluslararası konferanslarda ve toplantılarda yaygın işaret dilini paylaşmayan katılımcılar tarafından kullanılır. Aslında bu yardımcı dil işaret dili kullanıcıları arasında farklı ülkelerden lingua franca aynı zamanda kendiliğinden konuşma olarak kullanılır. Esperanto ile kıyaslanamaz bununla birlikte aslında dilde değildir. Uygun bir dilbigisi ya da sözlüğü yoktur ve özel içerik anlamına genel mimiğe güvenir ve kelime bilgisini işaret dilini kullananların yerli dilinden kullanır. Bu işaretler tanımlanmış ve anlamı garantiye almak için konsepti tanımlamak bir işaret dilinden daha fazladır.
İşaret dilleri arasından aileler var mı? (sözlü diller roman ya da slavonik gibi)Hangisi daha anlaşılır olmaya izin verir?
Kaç tane insan Avrupa üye devletleri Konseyi içinde işaret dilini kullanıyor?
Uluslararası İşaret Dili (“International Sign Language”) olarak da bilinen “Gestuno” 1951’de ilk defa “Dünya İşitme Engelliler Federasyonu”nun (“World Federation of the Deaf”) dünya çapındaki kongresi çerçevesinde ele alınan yapay bir işaret dilidir. “Gestuno” ismi İtalyancadan gelmektedir. “Gestuno”, “işaretlerden birisi” anlamını taşımaktadır.
1973’te bir komisyon uluslararası bir yapay işaret dili üzerine çalışmalar yapmıştır ve bu yapay işaret dilini standartlaştırmaya çalışmıştır. Birçok ülkede işitme engelliler tarafından anlaşılan işaretler bu komisyonda bir araya getirilmiştir. Ayrıca bu komisyon yaklaşık 1500 işaretten oluşan bir kitap yayınlamıştır. Ancak Gestuno’nun gerçek bir dil gibi somut dilbilgisel kuralları yoktur.
“Gestuno” sayesinde, farklı ülkelerden işitme engelliler bir araya geldiğinde ve kendilerine özgü işaret dilleriyle anlaşamadıklarında kullanılan uluslararası bir işaret dili gelişmiştir. “Gestuno” bugün hâlâ uluslararası işaret dili için bir referans olarak kullanılmaktadır. Birçok işitme engelli insan dört yılda bir düzenlenen duyma engellileri olimpiyatlarında ve “Dünya İşitme Engelliler Federasyonu” (World Federation of the Deaf) gibi birçok uluslararası konferanslarda uluslararası işaret dilini kullanmaktadır.
İşitme Engelliler için Ağız kullanımı
Ağız hareketleri işitme engellilerin ve ağır işitenlerin eğitimi alanlarında söz konusudur. Ağız hareketleri konuşma dilindeki sözcük üretiminde yüzün alt kısmının ve dudakların gerçekleştirdiği görsel olarak algılanabilen davranışlardır. İnsanların sözcük üretimi sırasında konuşma araçlarının yanı sıra ağzın dış alanının ve dudakların da her sözcükte belirli bir biçimde görevi söz konusudur. Bu durum küçük kişisel farklılıklarla da olsa birçok insanda daha az veya daha çok benzerlik göstermektedir. Dudak hareketinin bu fark edilebilir örneği prensip olarak konuşma dilinde dudak okumayı mümkün kılmaktadır. Görsel olarak görülebilen ağız hareketi dilin en küçük birimi olan “fonem”e benzetilerek İngilizcede “viseme” olarak tanımlanmaktadır.
Ağız hareketlerinin gerçekleştirilmesi ve durumu öncelikle işitme engellilerin ve ağır işitenlerin eğitimi alanlarında belirli bir dereceye kadar sistematik bir biçimde bilinçlidir. Bu durum anlaşılabilir şekilde canlandırılabilmektedir. Bu alanda dudak okumanın tipik ağız durumlarının ve ağız hareketinin sonuçlarının uygulamalı olarak gösterilmesiyle alıştırma yapılmakta ve dudak okuma eğitilmektedir.
Ağız hareketleri çoğu kez bir sözcüğün bütün şeklini tam olarak yansıtmayabilir, aksine sadece bir kısmını yansıtabilmektedir. Hatta ağız hareketleri özellikle sözcüğün bir kısmını konuşma esnasında tamamıyla kolay anlaşılabilir biçimde ve tipik ağız biçimlerinde yansıtabilmektedir. Özellikle önce gırtlağın konuşma aracı olan veya dilin pozisyonu sayesinde meydana çıkarılan sesler daha az anlaşılabilir olabilir veya hiç okunmayabilir. Bu durumda örneğin “baba” ve “mama” sözcüklerinde ağzın hareketi aynı görünmektedir.
Bunun yanı sıra bir sesin ağız hareketi kendisinden sonra söylenecek olan veya kendisinden önce söylenen (eşsöyleyiş) ses yüzünden değişmektedir. İşitme engelliler için eğitim veren okullarda öğretmenler zor sözcüklerin okunmasını kolaylaştırmak için bilinçli olarak ağız hareketini değiştirmektedirler. Bu durum şu şekilde örneklendirebilir: “L” sözcüğünün daha iyi fark edilebilmesi için dil kesici dişin iç kısmına değil de görülebilen biçimde kesici dişin alt kenarına dokundurulmaktadır. Bu davranış sesi görsel olarak sembolize etmek için gerçekleştirilmektedir. Ağız hareketleri işaret diline destek olarak da kullanılmaktadır.
http://www.spreadthesign.com/tr/ Sitesinden merak ettiğiniz konuları inceleyebilirsiniz. Ayrıca her ülkenin işaret dili ile ilgili bilgiler daha detaylı alabilmeniz için şu linki inceleyebilirsiniz.. http://wfdeaf.org/membership/ordinary-members/list-of-members
