Alerji tıbbın henüz kesin olarak çözemediği bir durumdur.

Yalnız şunu biliyoruz ki, kimi insanda aşırı bir duyarlık (has­sasiyet) vardır. Bunların vücutları her hangi bir ilâca, seruma, besine, çiçek tozlarına, deri döküntülerine, havada bulunan çe­şitli bitkisel, hayvansal taneciklere karşı normal olmayan bir tep­ki gösterir. İşte bu duruma alerji denir. Her ne kadar, genel ola­rak, alerjik belirtilere protein­ler yol açarlarsa da; yağ, reçi­ne, maden, alkaloit, benzol tü­revleri gibi maddelerin de aler­jiye sebep oldukları görül­müştür.

Alerjik tepki bazen bir şok duru­mu meydana getirecek kadar şiddetli olarak, birdenbire ortaya çıkabile­ceği gibi, bazen da ancak bir geçici ürtiker, (kurdeşen), kaşınma şeklin­de hafif olur.

Çeşitli hastalıklarda alerjinin ne derecede rol oynadığı henüz kesin­likle bilinmiyor. Alerjinin oluş me­kanizması hakkındaki bilgilerimiz de açık, yeterli değildir.

Genel olarak, kabul edildiğine göre alerjik belirtilere yol açan ilâç, se­rum, besin gibi maddelerde antijen denilen birtakım cisimler vardır ki bunlar vücuttaki antikorlarla, birle­şir. Böyle bir antijen-antikor birleş­mesi de dokularda histamin denilen bir maddenin boşalmasına yol açar. Histamin maddesi kılcal damarları genişletir, damar çeperinin geçirgen­liğini artırır, böylece alerjik olaylar ortaya çıkar.

                 Alerjik Hastalıklar

Alerjiden ileri gelen çeşitli hasta­lıklar vardır. Astma (yelpik) bunla­rın başında gelir. Bu­nun dışında, başlıca alerjik hastalık­lar şunlardır:

Saman Nezlesi

Çeşitli bitkilerin polen denilen toz­larından ileri gelir. Bu, mevsimlerle ilgili bir ot nezlesidir. İlkbaharda, yazın, sonbaharda değişik cinste po­lenler rüzgârla havaya dağılır. Bun­lar alerjik yapıdaki kimselerin bu­runlarından içeri girince, bütün mev­sim süren bir nezle hali ortaya çıkar. Hastalık mevsim sonunda birden kaybolur.

Böyle bir hastanın hangi cins pole­ne karşı duyarlı olduğu bilinecek olur­sa ondan uzaklaştırmakla nezle hali ortadan kalkar. Bu bakımdan yapı­labilecek bir şey de, tıpta kullanılan antijen testleridir. Alerjiye yol açan madde bu deneylerle anlaşılabilirse kolaylıkla tedaviye geçilebilir.

Hastalığın başladığı mevsimde başka bir yere gitmek çok defa olayı önler. Tamamiyle polensiz hava an­cak okyanuslarda vardır. Yer değiş­tirmek mümkün değilse özel filtre­lerle odanın havasını polensiz, toz­suz hale getirmek faydalıdır. Yalnız, bu iş ancak özel surette hazırlanmış hastanelerde yapılabilir.

Tedavi:  Buruna antihisiaminikli damlalar damlatılır. Antihistaminik ilâçları ayrıca ağızdan almak da fay­dalıdır. Hastalık günlerini sakin, ta­biattan uzak geçirmek gerekir.

Serum Hastalığı

Serum iğnelerinden sonra görü­lür. Meselâ eskiden at serumundan hazırlanmış tetanos serumu şırınga edilen bir kimseye sonradan gene at serumundan hazırlanmış aynı se­rum yapılacak olursa değişik şiddet­te alerjik tepkiler görülür. İlk şırın­gadan sonra vücutta meydana gelen antikorlar bol miktarda olmuşsa, ikinci şırıngadan hemen sonra, hatta şırınga yapılırken şiddetli, ani şok hali görülür. Buna anafilaktik şok denir.

Daha önce serum iğnesi yapılma­mış bir kimsede de ilk iğneden 6-12 gün sonra alerjik belirtiler görülebi­lir. Bu şekildeki serum hastalığı ço­ğunlukla kötü sonuçlar vermez. Gö­rülen belirtiler şiddetli kaşıntı, ürtiker, ateş, daha ağır durumlarda el­de, yüzde, boğazda, eklemlerde, ayak­larda şişmeler, lenf bezelerinde bü­yümelerdir. Adrenalin, antihistaminik ilâçlar, kalsiyum iğnelerinden sonra belirtiler kaybolur. Tedaviyi bir hekimin yapması şarttır.

Astma (yelpik), saman nezlesi, egzama (mayasıl), ürtiker (kurdeşen) gibi alerjik tepkileri olanlarda se­rum şırıngaları dikkatle yapılma­lıdır.

Eskiden serum yapılmış olan­lar ikinci defa serum gerekince bu durumu doktorlarına hatırlatmalı­dırlar. Serumlar yapılmadan önce duyarlık olup olmadığı kontrol edi­lir, varsa serum özel usullerle yapı­labilir.

Besin Alerjisi

Bazı kimselerde yumurta, balık, karides, midye, İstakoz gibi deniz hayvanları, çilek, çeşitli et, süt gibi besinler alerjik tepkilere yol açar. Bu belirtiler bazen kaşınma, ürtiker, ishal gibi hafif, bazen de anafilaktik şok halinde şiddetli olur.

Besin alerjisi olan bir kimse önce tamamiyle proteinsiz bir pehrize gi­rerek, sonradan bu gibi maddeleri birer birer yemek listesine eklemek suretiyle kendisine dokunanı seçe­bilir.

Bu gibi maddeleri yemekle aler­jik belirtiler önlenmiş olur. Dokunan maddeyi, azdan başlayarak her gün biraz artırarak vücuttaki duyarlığı gidermek mümkün olabilir. Böylece, bir besine alıştıktan sonra arada bir süre yenilmeyecek olursa bunlara karşı duyarlık yeniden başlayabilir.

İlâç Alerjisi

Birçok ilâçlar alerjik tepkiler do­ğurabilir. İlâçların, gereğinden çok alınınca, ya da çok uzun zaman kul­lanılınca vücutta birikerek göster­dikleri zehirli etkiler alerjiden sayıl­maz. Belirli bir ilâca karşı duyarlı­ğı olan kimseler ilâç alınır alınmaz alerjik tepkiler gösterir. İlâç alerji­si tedavinin başlangıcında görülebil­diği gibi tedaviye devam edilirken, ya da ilâçlar ikinci defa kullanılırken de görülebilir.

İlâç alerjisinin belirtileri şunlar­dır: Kaşınma, ürtiker, şişlikler, deği­şik görünüşte deri döküntüleri, ateş, nezle hali, ağır durumlarda şok.

Alerji yapan ilâçların başlıcaları, penisinin, sülfamitler, civa, gümüş, altın, arsenik, bizmut, kinin, uyku ilâçları, afyon,, salisilat, piramidon, iyot, brom, atropin, insülin, karaci­ğer hulâsalarıdır.

Hafif alerjik gösterilerde tedaviye devam edilmesi gerekliyse ilâç kesilmeyebilir. Tepkiler önemliyse ilâcın derhal kesilmesi gerekir. Hekim kon­trolü altında önceden antihistaminik vererek, çeşitli tedbirler alarak bazı ilâçlar verilebilir.

Eritema Nodozum

Verem basili, bazı streptokoklar, frengi, romatizma gibi hastalıklar, sülfamit, iyot, brom gibi birtakım ilâçlar çoğunlukla bacaklarda, nadi­ren de kollarda sert, kırmızı morum­tırak şişliklere yol açar. Bu duruma eritema nodozum denir. Şişlikler bir­kaç haftada kendiliğinden iyileşir. Yurdumuzda eritema nodozum ço­ğunlukla veremden dolayı görüldü­ğünden önemle dikkate alınmalıdır. Bir süre verem tedavisi yapılmalıdır.

Eritema nodozum döküntülerinin yaptığı ağrıya aspirin iyi gelir. Sebep streptokoklar ise penisilin yapılır. Düğümler üzerine asit borik eriyiği sürmek faydalıdır. Eritema nodo­zum çıkaran bir kimse iyi beslenme­li, yorgunluklardan sakınmalıdır.