Biraz da yaşadığımız çağın icabı olarak, her gün yeni yeni ihtiyaç­larla karşılaşıyoruz. Bunların hepsi­ni karşılamak elbette ki imkânsızdır. Zaten ‘’para saadet getirmez’’ sözü de her şeyi mutlaka satın almanın gerekmediğini bize açıkça gösterir. Ancak, eldeki parayı da uygun bir şekilde harcamak, masrafı kazanca göre ayarlamak lâzımdır. Bu da an­cak düzenli bir aile bütçesi yapmak­la mümkündür.

Bütçe Nasıl Yapılır

Bütçenin hazırlanmasında dik­kate alınacak ilk noktada değişen şartlardır. Bir zamanlar aile bütçesinde ev kirasının yeri, gelirin %10’u olarak kabul edilir, yiyecek için de gelirin %40-50, çok çok 60’ının yete­ceği düşünülürdü. Sonradan ise, hele İkinci Dünya Savaşı’nda, bu savaş­tan sonraki yıllarda bu yüzdelerde çok büyük değişmeler oldu. Ev kira­sı, gelirin çok önemli bir kısmını kaplamaya başladı. Yiyecek fiyatla­rında da büyük artışlar oldu.

Dengeli bir bütçe yapmak için aşa­ğıdaki esaslara dikkat etmek ge­rekir:

• Gelir kaynakları
• Sosyal durum. Bir doktorun, bir diş hekiminin hastalarıyla kolay temas edebileceği, işlek bir yerde ev tutması, evini, muayenehanesini ona göre döşemesi gerekir. Bir işçi için böyle bir şey bahis konusu değildir.
• Aile fertlerinin sayısı
• Annenin evde oturması
• Aile fertlerinin yaşları, sağlık ve eğitim durumları
• Oturulan şehirdeki ortalama geçim durumu

Ancak bütün bu durumları almak şartıyla iyi bir aile bütçesi dü­zenlenebilir.

Bütçenin gelir kısmına net aylık, ayrıca aylıklar dışında, kira gelirleri, fazla mesai ücretleri, ikramiye, prim­ler konur.

Bütçenin gider bölümündeki fasıl­ları şu şekilde sıralıyabiliriz:

1. Ev, ev kirası (ev sahipleri için bina vergisi, sigorta parası), yakıt, su, aydınlatma, kapıcı, bekçi, çöp, fener;
2. Yiyecek;
3. Giyim;
4. Ev iş­leri (çamaşır, yardımcı “parası);
5. Çocukların öğretimi;
6. P.T.T., yol masrafları;
7. Toplum hayatı (eğlen­ce, ziyafet…);
8. Kültür hayatı, ki­tap, gazete, dergi;
9. Sağlık; 10. Ar­tırma.

Bütün bunlara (sarf edilen para ile artırılan paranın) toplamı gelire eşit olmalıdır. Aile bütçesini düzen­lerken, şekilde görüldüğü gibi yukarı­dan aşağıya doğru günleri yazmalı, soldan sağa doğru da sarf edilecek yerleri göstermelidir.

Aşağıda masraf yerlerini gösteren teferruatlı bir liste veriyoruz. Bun­lar yukarıda saydığımız gider fasıl­larının daha da bölünmüşüdür. Bu listenin daha kolayca kullanılabilme­si için, fasılları alfabe sırasına göre düzenledik:

A) Aydınlatma;

B) Berber;

C) Cam eşya;

Ç) Çamaşır;

D) Dergi, gazete, kitap;

E) Eğlence; F) Fotoğraf;

G) Giyim; H) Harçlıklar;

I) Isınma; İ) İçki; K) Kira;

L) Levazım (ev eş­yası, mutfak eşyası);

M) Muhtelif masraflar;

N) Nişan, nikâh, düğün vs. masrafları;

O) Oyun, oyuncak;

Ö) öğretim masrafları;

P) P.T.T.;

R) Radyo, televizyon, pikap, plâk vs.;

S) Su, sağlık, sigorta;

T) Temizlik;

U) Umulmadık masraflar;

Ü) Üst- baş bakımı (ayakkabı boyası, ütü vs.);

V) Vapur, tiren vs., yol masraf­ları;

Y) Yakıt; yiyecek;

Z) Ziyafet­ler, misafirlik vs. için hediyeler.

Artırılan parayı masraflardan ay­rı olarak göstermelidir. Bütçe için­de yiyecek gibi çok büyük bir gider yeri kaplayan fasıllar için de ayrıca bir defter tutmak, masrafları birer birer yazdıktan sonra, toplamını asıl bütçedeki yiyecek bölümüne yazmak gerekir.

Bütçeyi Hazırlarken Nelere Dikkat Etmeli

Aylık bütçemizi hazırlarken dik­kat etmemiz gereken en önemli nok­ta çeşitli bölümlere gelirin yüzde ka­çını ayıracağımızdır. Her bölüme düşecek yüzde, yıldan yıla değişe­bilir.

Ayrıca, bütçenin çeşitli bölümlerin­de de özel değişiklikler olabilir. Me­sela İstanbul’da 1948 geçim indeksi ‘’100’’ kabul edildiğine göre, bu in­deksin et bölümü 1962’de 1948’dekine göre 336’ya çıkmış, buna karşılık elbise bölümü sadece 199’a yüksel­miştir. Bu durum bize, bütçemizde 1948’e göre, ete, elbiseden çok daha para ayırmamız gerektiğini gösterir.

Öte yandan, geçim indeksleri yur­dun çeşitli bölgelerine göre de büyük değişiklikler gösterebilir. Birçok şe­hir ve kasabalarımızdaki yükselme oram İstanbul ve Ankara’daki kadar değildir. Şehirlerimizdeki çeşitli bö­lümlerin birbirine oranı da değişir. O halde bütçeyi hazırlarken, geliri­mizden çeşitli bölümlere ayıracağı­mız para yüzdesini bulunduğumuz yerin ve yılın geçim şartlarına göre ayarlamalı, gerekirse bu ayarlamayı her yıl yeni şartlara göre değiştirme­lidir.