Ahlak bir toplum içinde insanların uymak zorunda bulundukları davranış kurallarıdır.
Yaşadığımız toplum içinde başkalarına karşı ödevlerimiz vardır. İçinde bulunduğumuz toplumun yaşayış şartlarına göre, bu ödevler değişir. Hangi toplum içinde bulunursak bulunalım bu davranışlarımız, yapmak zorunda olduğumuz ödevler bir ah- lâk ölçüsüne vurulur.
Ahlâk eğitimle sıkı ilgilidir. Ancak, ahlâklı davranışta aile çevresiyle toplumun da büyük payı vardır. Aile, çocuğun ilk çevresidir. İyi, kötü davranışları bu çevreden elde eder, ya da onların etkisi altında kalır. Çocuklar çok defa büyüklerinden kötü davranışlar görerek, benimserler. Çocukları bundan sorumlu tutmak doğru değildir. Ahlâka uygun sayıl- mıyan bu kötü hareketlerden önce sorumlu olan aile, sonra da toplumdur.
Ahlâk Görüşü Nedir?
Her toplumun özel bir ahlâk görüşü vardır. O toplumda yaşıyanlar, bu ahlâk görüşüne uymak zorundadırlar. Biz buna kamu ahlâkı deriz. Yapacağımız bir harekete «başkaları ne der?» diye düşündüğümüz zaman, toplumun bu ahlâk görüşünü göz önüne alırız. Bir insanın bağlı bulunduğu toplumun ahlâk görüşünün dışına çıkması, istediği gibi hareket etmesi çok güçtür.
Bu durum, hepimizin yaşama şartları içinde başından geçer. Kendi görüşlerimizden değişik bir çevreye girdiğimiz zaman ne yapacağız? Görüşümüzde diretecek miyiz, yoksa yeni çevrenin ahlâk kurallarına mı uyacağız?
Gerçekte, bir kişinin* ahlâk eğitimi kuvvetli, köklü ise, alıştığı, doğru bildiği ahlâk kurallarından vazgeçemez. Zaten uygar toplumlarda ahlâk kuralları arasında büyük farklar yoktur.
Doğru ve Yanlış Davranış
Ahlâklı davranış sağlam bir düşünceye dayanır. Düşünmek, gelişigüzel hareketlerden bizi alıkoyar. Böylece yapılan işler yapana da, başkasına da zararlı olmaz. Demek ki, düşünmeden yaptığımız gelişigüzel hareketlerimizi kontrol edersek iyi sonuçlar alabiliriz. Ahlâk eğitiminde ilk amaç, çocuğa iyiyi, yanlışı göstermek, onun gelişigüzel davranışlarım önlemektir.
Ahlâklı Davranış Ne Demektir?
Her harekette ahlâki bir nitelik aramak bakımından, insanlar çeşitli düşüncelere bağlanırlar. Bir toplumda uygun görülmiyen bir hareket, başka bir toplumda olabilir. Yalnız, bu konuda kabul edilen toplu bir görüş vardır.
Karakterimizin gelişmesinde, baş- kalariyle olan münasebetlerimizle ilgili davranışlarımızda ahlâklılık aranır.
Ahlâklı bir hareket aynı zamanda ödevdir de. Çocuğun anasını, babasını, öğretmenini dinleyip sayması, tüccarın vergisini ödemesi, herkesin başkalarını rahatsız edecek hareketlerden kaçınması, birbirinden değişik görünen, gerçekte aynı olan ahlâki hareketlerdir.
Bir davranışın ahlâklı olup olmadığını bilmek kolaydır. Ancak bu davranışın doğru mu, yanlış mı olduğunu kestirmek güçtür. İnsanın, doğru-yanlış görüşleri birçok etkilerle gelişir. Bunlar şöyle sıralanabilir:
- Yaradılış: Herkes doğuştan birtakım eğilimlere bağlıdır. Bunlar faydalı da, zararlı da olabüir. Eğitim, toplum bu eğüimlere bir yön verir.
- Eğitim: Çocuklukta görülen eğitim insanın bütün hayatı boyunca etkisini gösterir. Bu bakımdan çocuğun küçük yaşlardaki eğitimi çok önemlidir.
- Kamu: Yaşayışımızı düzenleyen toplumun ahlâk kurallarıdır. Yalnız, bu kuralların bazıları eskir. Birçok toplumlarda ahlâk kurallarına bu bakımdan uymayanlar şiddetli bir savaşla onu değiştirirler. Bunu ancak büyük devrimciler başarır. Toplumun gelişmesi, ilerlemesi için bu ileri davranışlar çok önemlidir.
