Yurdumuzun her yanında yetiştirilen bir meyvedir, en çok Marmara ve Ege bölgelerinde, Van Gölü çevresinde yetiştirilir. Badem tazeyken kabuğu ile yenir, buna çağla bademi denir. Olgunlaşınca çekirdeğin kabuğu sertleşir, kırılıp içi yenir; bu da badem içi, ya da iç badem diye anılır. Badem nasıl yetiştirilir sorusuna cevap vermeden önce bademin genel yapısını incelemekte yarar var.
Badem, içinin tatlı, ya da acı olmasına göre, tatlı badem, acıbadem diye ikiye ayrılır. Ayrıca, tatlı bademin kabuğu çok sert olan bir cinsine taş bademi, dişle, elle kırılacak kadar ince bir başka cinsine de diş bademi denir.
Tatlı bademden ezilip şekerle karıştırılarak badem ezmesi yapılır; ayrıca, gene tatlı badem, iç badem olarak, helvaların, kurabiyelerin üzerine konulur.
Acı bademin keskin bir kokusu vardır; kokuculukta, sabun, krem yapımında kullanılır, acı badem yağından ayakkabı boyası, deri yumuşatıcı maddeler yapılır.
İlâç Olarak Badem
Tatlı bademden hekimlikte birçok faydalar sağlanır.
Tatlı Badem Yağı — Bağırsakları yumuşatıcı bir maddedir, peklik çeken küçük çocuklara bir kahve kaşığı kadar tatlı badem yağı verilir
Tatlı badem yağı yanıklara karşı merhem olarak da kullanılır. Bir miktar badem yağı onun 9 katı kadar kireç suyu (kireç suyu bulunmazsa acı kuyu suyu) ile karıştırılır. Vücudun her hangi bir yerindeki yanığa bu merhemden sürülürse ağrıyı keser, yanığın kavlamasını (deride içi su dolu kabarcıklar olmasını) önler.
Badem Şurubu (sübye) — Taze bademden yapılır. Göğsü yumuşatır, öksürüğü keser; boğaz ağrılarına, bronşite karşı ilâç olarak kullanılır.
Acı Badem — Acı bademin içinde acı badem ruhu, kiyanus asidi denilen maddeler vardır. Bunlar oldukça zehirlidir, evlerde kullanılması doğru değildir; ancak lâboratuvarlarda bazı ilâçların yapımında kullanılır.
Badem Nasıl Yetiştirilir
Badem hemen-hemen her cins toprakta yetişir; yalnız, kökü derine gittiği için, suyu geçirmeyen topraklarda iyi yetişmez. Badem ağacı ufak bir ağaçtır, 5-6 metreyi ancak bulur. Çekirdekten üretildiği gibi yabani badem fidanlarına aşı yapılarak da üretilir. Killi topraklarda erik üzerine de aşı yapılabilir.
Acı bademle diş bademi uzun ömürlü, dayanıklı ağaçlardır. Yalnız, badem ağaçları, genel olarak, budanmaya dayanmaz; bunun için, ağaca biçim verilemez.
Badem ağacına en çok zamk hastalığı zarar verir. Buna karşı ağacın toprağına kireç karıştırılır; ayrıca, ağacın gövdesini, dallarını sarmış olan zamklar toplanmalıdır.