“Masaj vücut üzerindeki değişik yerlere (kaslara, deriye, yüze, kollara, bacaklara, gövdeye) ağrı gidermek, kan dolaşımını hızlandırmak, yorgunluk maddelerini parçalamak, deri üzerindeki hücreleri canlandırmak için elle, ya da aletle yapılan hareketlerdir. Canlı bir organ üzerine yapılacak bu hareketler için en uygun vasıta muhakkak ki insan elidir.
bilgiler
Tarihin derinliklerinden günümüze kadar gelen bilgilere göre, insanlar çok eskiden beri masajı tedavi için kullanmışlardır. Mısırlılar, Romalılar devrinde, özellikle Batı Anadolu’da kurulan sağlık merkezlerinde çeşitli banyolardan sonra hasta organların masajla tedavi edildiği bir gerçektir. Bugün, eski medeniyetlerin kalıntılarından insanların bu konuda ne kadar ileri gitmiş olduklarını kolayca anlayabiliyoruz. Eski Roma’da süt banyolarından sonra yumuşamış deri üzerine yapılan masajlarla kadınların güzelliklerini devam ettirmeye çalışmaları bugünkü güzellik enstitülerinin dayandıkları esaslı temellerden biri olmuştur.
Eskiden masaj hareketleri çok aşırı, karışık şekilde yapılarak hasta üzerinde manevi bakımdan da etkisi olmasına çalışılırdı. Bugün insan vücudunun anatomisi, fizyolojisi tam olarak bilindiğinden artık en sade, en faydalı hareketlerle masaj yapılmaktadır.
Masajın Faydaları
İnsan vücudunun yüzeyini deri kaplar. Derinin içerisinde duyu sinirlerinin uçları vardır. Ayrıca, ter ve yağ bezleriyle, zengin bir damar ağı ile örülü olan deri vücudun solunumunda da görev almıştır. Deri üzerine uzun zaman yapılan basınçlar duyu sinirlerinin hassasiyetini azaltır. Masajdan amaç derideki damar ağlarında dolaşımı hızlandırarak vücuttaki kanın büyük bir kısmını deri yüzeyine çekmektir.
Vücutta hareketleri sağlayan kas dokusu kan damarlarıyla bol miktarda beslenen ince uzun kas ipliklerinden (liflerinden) meydana gelmiştir, beyinden verilen emirler buraya sinirler yolu ile gelir. Emir getirici sinirlerin yanında kas duyusunu, hareket dengesini sağlayan duyu sinirleri de vardır. Kaslar çalıştıkları zaman bünyelerinde yorgunluk maddesi birikir. Bu yorgunluk maddesi ancak kan dolaşımının hızlanmasıyla, artmasıyla kaslardan dışarı atılır. Çalışan bir kas dinlenmeye geçtikten sonra bu yorgunluk maddelerini yavaş yavaş atar ama, iyi yalnız kas masajlarıyla yetinmeyip eklemleri de harekete geçirmek uygun olur.
Vücudu bir örümcek ağı gibi kaplayan sinir dokusunda çeşitli hastalıklarında da masaj m büyük faydalar sağladığı görülmektedir. Gene masajla kan dolaşımının hızlanması vücuttaki birçok organların daha kolay çalışmasını, daha çok beslenmesini sağladığından insana sağlık, neşe, zindelik kazandırır.
Masaj yapan kimseye masör denir. Masörün tecrübeli, usta olması, lüzumsuz hareketlerden kaçınması, ellerinin, tırnaklarının temiz olması gerekir. Masaj yapılacak kimse masaj yapılacak organa göre uygun bir durum almalıdır. Masaj sırasında yalnız talk pudrası kullanmalı, yağlı maddelerden, alkolden kaçınmalıdır. Masaj süresi de 15-20 dakikayı aşmamalıdır.
Masaj Hareketleri
Masaj hareketleri üçe ayrılır:
1) Sabit ve kayıcı basınç hareketleri;
2) Vurma hareketlen;
3) Sabit ve kayıcı titreşim hareketleri.
Basınç hareketleri: Deri ve derialtı dokularla daha alttaki kısımların sıkılması, dolayısiyle lokal şişlikleri azaltmak, sinir uçlarını yalıştırmak, kas sertleşmelerini önlemek için elin bütünü ile, hasta bölge üzerine yapılan basınç hareketleridir. Bu hareketler kaydırılarak yapılırsa, yüzeye, ya da derine uygulanışına göre ayrı etkiler meydana getirir. Yüzeye yapılanı derideki ince damarların genişlemesini, dolayısıyla derinin daha iyi çalışmasını, daha iyi beslenmesini sağlar. Sinir uçlarını etkileyerek bütün vücuda yayılan, hatta merkezî sinir sistemine de etki eden bir sükûnet meydana getirir. Basıncı biraz artırarak yapılırsa deri altındaki dokularda, lenf damarlarında, toplardamarlarda kanı harekete geçirerek temiz kanla beslenmesini, kaslardaki yorgunluk maddelerinin giderilmesini sağlar.
Yüzeye yapılan kayıcı basınç hareketleri şöyle uygulanır: Masaj yapılacak kimse kendini tamamen serbest bırakır, masör bütün eliyle vücut üzerine eşit miktarda bastıraraktan kas yönüne doğru elini kaydırır. Bu sırada el vücudun bütün girintilerine, çıkıntılarına uyarak her noktaya aynı basıncı yapmalıdır. Bu hareketi kollara, bacaklara yaparken bir el bastırarak yukarı doğru çıkar, öteki el yalnız dokunmakla kalır, aşağı doğru iner.
Derin kayıcı basınç hareketlerinde amaç kas içerisine toplanan yorgunluk maddelerini atabilmek, kasların kasılma gücünü devamlı olarak hazır tutabilmektir. Bunun için, ya parmak uclariyle, ya da her iki elle deri, deri altı dokusu, kaslar tutularak yoğrulur. Her iki el birbirin- den birkaç santimetre arayla kas üzerine konularak başparmakla öteki parmaklar arasında kas sıkıca tutulur, yukarı doğru kaldırıldıktan sonra bir el ileriye, öbürü geriye doğru çekilerek kas aşağıdan yukarıya doğru yoğrulur. Altında bulunan doku ile deri arasındaki şişkinlikleri, sertlikleri ezmek, eritmek, kan dolaşımını hızlandırabilmek için, özellikle burkulmalarda meydana gelen şişlikleri iyi etmede kullanılan bir kaydırma hareketi daha vardır. Bunda deriye değen elin, parmak uçlarının yaptığı derin basınç yardımıyla deri altındaki dokunun üzerinde kaydırılır, derinin iç yüzüyle altındaki doku yoğrulmuş olur.
VURMA HAREKETLERİ: Deri üzerine vurularak kan damarlarının genişlemesi, dolaşımın hızlandırılması, kasların sertleşmesi, kan dolaşımı ile beslenmesinin artması sağlanır. Elin, ya da el kısımlarının âni vuruşlarıyla yapılır. En iyi şekil parmaklar açık olarak elin iç kenarıyla deriye hafifçe eğik olarak vurmaktır. Avuç içiyle, elin sırtı ile de vurma hareketleri yapılabilir.
TİTREŞİM HAREKETLERİ: Sinir ağrılarını dindirmek, kasların kuvvetlenmesini, beslenmesini sağlamak için ya sabit, ya da kayıcı titreme hareketleri yapılır. El, ya da parmaklar masaj bölgesinin üzerine konduktan sonra saniyede 6-10 defa titreyecek, deriye en çok 6 milimetre basınç bindirecek şekilde ele, parmaklara titreşim hareketi yaptırılır. Bugün bu titreşim hareketini yapan birçok aletler varsa da elle yapılan titreşimlerin sağladığı faydayı verecek değerde değildirler.
Hangi Durumlarda Masaj Yapılır?
Masaj başlıca üç gaye ile yapılır:
1)Spor hareketlerinden önce hazırlayıcı, sonra da dinlendirici masajlar;
2) Vücuttaki şekilsiz yağ birikintilerini, yüzdeki buruşuklukları düzeltmek, yorgun vücutları dinlendirmek için yapılan güzellik masajları;
3) Hasta bir organı iyi etmek, eski haline getirebilmek için yapılan tıbbi masajlar.
Hazırlayıcı, dinlendirici masajlar: Bir spor hareketinden önce kaslardaki âni kasılmayı önlemek için, önce kası ısıtmak, sonra da uyarmak gerekir. Kası uyarıcı masaj kanın, besleyici maddelerin gelmesine, sinir uçlarının uyarılmasına, kas liflerinin kuvvetlenmesine yarar. Bunun için, önce hızlı olarak yüzeye kayıcı basınç hareketi yapılır, sonra, gene hızlı olarak, derin kayıcı basınç hareketine geçilir, vurma hareketleriyle sona erdirilir.
Spor hareketinden sonra yorulmuş, sertleşmiş kasları dinlendirmek, birikmiş olan yorgunluk maddelerini atabilmek için yavaş yavaş, devamlı olarak yüzeye kayıcı basınç hareketi, derin kayıcı basınç hareketi, sabit derin basınç hareketi, titreşimli hareketler yapılır.
Güzellik Masajları
Biçimsiz yağ birikintilerini, yüzdeki buruşuklukları düzeltmek, yorgun vücutları dinlendirmek için yapılır.
Özellikle kadınlarda deri altında yağ dokusunun fazla olması ileri yaşlarda burada bol miktarda yağ toplanmasına, vücudun estetiğini kaybetmesine yol açar. Karında, kalçalarda toplanan bu yağlan eritmek, vücuda eski durumunu kazandırabilmek için, cimnastiğin, sıcak banyoların yanında, masaja da başvurulur.
Bu gibi durumlarda kayıcı, derin, kuvvetli, vurucu hareketlerle masaj yapılır. Toplanan yağların bölünmesine, parçalanmasına, çeşitli yönlere yayılmasına çalışılır. Tam sonuç alabilmek için iyi bir masöre, uzun bir zamana, muntazam masaja ihtiyaç vardır.
Vücuttaki bu şekil bozuklukları elbiselere verilen değişik kesimlerle örtülebildiği halde yüzdeki kırışıkları örtmek imkânsızdır. Güzel görünmek, güzelliği elde tutmak her kadın için idealdir. Yüze yapılacak masajlarla güzelliğin bozulmasını geciktirmek mümkün olur.
Yaşın ilerlemesinin yanında fazla yüz hareketleriyle konuşanlarda, sinirli, tasalı kadınlarda, artistlerde, tuvalet malzemesi kullanmaya erken başlayanlarda, gece hayatı fazla olanlar da yüz tazeliğini erken yaşlarda kaybetmeye başlar, derin çizgiler, buruşukluklar meydana gelir. Yüz masajının başlamadan önce, masaj yapılacak kimse yaşayışını, yiyeceklerini düzene koymalı, hele üzüntü verecek olaylardan kaçınmalıdır. Çünkü masajla ancak yorgunluktan, deri gevşemelerinden ileri gelen buruşuklar, çizgiler iyi edilebilir.
Önce yüzdeki kaslara elin ikinci, ya da üçüncü parmağı ile yüzeyden kayıcı basınç hareketi yapılır. Masajın yönü alında burun kökünden şakaklara doğru, göz altında içten dışa, göz kenarlarında aşağıdan yukarıya, yanakta, dudak kenarında da göze doğrudur, boyunda her iki yana doğru yapılır.
Bundan sonra gene aynı yönlerde titreşim hareketleri yapılır. Daha sonra çizgi yönlerine dik olmak üzere, deri, işaret parmağıyla başparmak arasında, mümkün olduğu kadar birbirine yakın olarak, çimdiklenir. Hele gözün dış ucundaki çizgilere çimdik masajının büyük faydası dokunur. Yüz masajı 15 dakikayı geçmemelidir.
Yorgunluğa Karşı Masaj
Yorgun vücutların dinlendirilme- si için yapılacak masaja gelince; vücuttaki kan dolaşımını hızlandırması, idrarı artırması, zehirli maddelerin atılması bakımından, hele büro işlerinde çalışanlara, hastalıktan yeni kalkmış olanlara, sinirli hanımlara çok faydası olur.
Önce karın üstüne hafif kayıcı basınç hareketi yapılır; gittikçe artan derin kayıcı basınç hareketine geçilir. Sonra kollara, bacaklara kayıcı basınç ve vurma hareketleri yapılır. Daha sonra yüzükoyun yatarak bele, sırta aynı hareketler uygulanır. Bundan sonra da hafif cimnastik hareketleri yapmak çok faydalıdır.
Tıbbi Masajlar
Deride — Derialtı yağ dokusunda romatizmayı andırır ağrılar yapan, karın derisi altında olduğu zaman da iç organlara ait bir hastalıktan geliyormuş hissini bırakan ağrılı sertlikler meydana gelebilir. Hele orta yaşlı kadınlarda görülen, sellülit denen bu ağrılı şişlere, sertliklere masajın tedavi bakımından büyük faydası dokunur. Önce bu bölgeye kalp yönüne doğru, kan dolaşımım hızlandırmak için yüzeyden basınç yapılır, sonra derin basınç hareketlerine geçilir. Daha sonra, yoğurma hareketiyle, bu sertlikler yumuşatılmaya çalışılır. İyice dağıtıldıktan sonra da kan damarları yönünde kayıcı basınç hareketleri yapılır.
Kaslarda — Çarpma, vurma, üşütme sonucu kaslarda sertlikler, ağrılar meydana gelir. Bu arada beldeki kasların ağrılı sertleşmelerine lûmbago denir. Lûmbagosu olan bir hasta yüzükoyun yatırılarak kamının altına bir yastık konur, böylece sırt, bel kasları gevşetilir. Ondan sonra sırta, bele basınç hareketleri yapılır. Sonra her iki el bele konarak derin kayıcı basınç hareketine, deriyi kaydırma hareketlerine başlanır. Daha başka kaslara ait hastalıklarda da önce basınç hareketi, sonra kayıcı, kaydırıcı hareketler yapılır. Böylece, ağrıyı gidermeye, kan dolaşımını hızlandırarak sertleşmiş kasları yumuşatmaya çalışılır. Bütün masaj 15-20 dakikayı geçmemelidir.
Felçlerde — Felç başlangıcında felce uğrayan kas toplulukları yumuşaktır, bu devrede kan dolaşımını artıracak, kasları toplayacak masajlar yapılır. Önce yüzeyden kayıcı sonra derin kayıcı basınç hareketleri uygulanır. Bir süre sonra felçli kaslarda bir kasılma meydana gelir; bu devrede felçli kasların karşıtı olan kaslara kuvvetlendirici masaj yapılır. Bunda önce kayıcı basınç hareketleri, sonra vurma hareketleri uygulanır; böylece kasılmış olan felçli kasların organı kendilerinden yana çekmesi bir dereceye kadar önlenmiş olur.
Çocuk Felci hastalığında felce uğrayan kolda, bacakta, beslenme bozukluğundan ileri gelen bir incelmede, morarma da vardır. Uzun süren bu hastalıkta kasları iş görür hale getirmek, beslemek gerekir. Bugün yapılmakta olan elektrik tedavisinin, derin basınçlı su tedavisinin yanında masaj da önemini kaybetmemiştir. Bu masajda amaç felçli yanın kan akımını hızlandırarak soğumasını, incelmesini önlemek, hareketten yoksun kalmış kasları tespit ettikten sonra bunları çalışır hale getirip erimelerini, küçülmelerini önlemektir. Kuru ısıtılmış kum, tuz, sıcak havlu felçli yanın kan dolaşımını sağlar. Sıcak banyolar da kan dolaşımını artırır. Yüzeyden kayıcı basınç hareketleriyle, çok hafif vurucu hareketlerle yapılan masajlar da kan dolaşımım düzene koyar.
Kas kuvvetlendirilmesine gelince hafif bir kayıcı basınç hareketinden sonra, daha çok felçli kaslar üzerine derin kayıcı basınç hareketi, yoğurma hareketi yapılır. Ondan sonra vurma hareketine geçilir. Vurma hareketi 2-3 dakika, öteki hareketler 5-10 dakika yapılmalıdır. Son olarak 1-2 dakikalık yüzeyden kayı- cı basınç hareketi yapmak da faydalı olur.
Çocuklar masajdan korkabilirler. Bunun için önce, elden geldiği kadar az ağrılı, hafif masaj hareketlerini yapmalı, alıştıktan sonra öteki kuvvetli hareketlere geçmelidir. Hastalık uzun sürdüğünden sabırlı, muntazam tedavi şarttır, hiçbir zaman umutsuzluğa kapılmamalıdır.’
Eklem Romatizmalarında — Şişmiş, ağrılı eklemlerde masaj yapmak doğru değildir. Bütün belirtiler geçtikten sonra, ağrı uyandırmayacak şekilde, eklem çevresindeki kas uzantılarına, eklem bağlantılarına kayıcı basınç, deriyi kaydırıcı hareketler yapılır. Eklemin hareketini yerine getirebilmek için aktif ve pasif hareketlere geçilir. Bu zamana kadar eklemi hareket ettirecek kaslarda da bir gerileme meydana geldiğinden yukarıda kasları kuvvetlendirici mafsal hareketlerinin de yapılması uygun olur.
Varislerde — Varislerin tedavisinde masaj önemli bir rol oynamazsa da bacaktaki şişliklerin giderilmesini sağlar. Bunun için de bacak aşağıdan yukarıya fazla acı vermemek şartıyla, gerek yüzeyden, gerek derin kayıcı basınç hareketleri yapılır.
Masaj bilgili ellerde iyi tatbik edildiği zaman vücut için faydalı bir harekettir. Elle yapılacak masajları daima aletle yapılacak masajlara tercih etmelidir. Hiçbir zaman da aşırı, lüzumsuz hareketlerde bulunulmamalıdır.
Sıcaklık sinirleri, kasları gevşeteceği için, sıcak banyoda, hamamda masaj, çok daha etkilidir. Romatizma gibi masaj isteyen tedavilerde bu iş çoğunlukla sıcak yardımıyla yapılır.
Kuru masaj da, kolonya gibi şeylerle yapılan masaj kadar faydalıdır. Bazı masajcıların çalışmaları sırasında vazelin, talk kullanmaları el hareketlerini kolaylaştırmaktan başka bir maksada dayanmaz. Bazı makyaj kremleri ile yüze ellere masaj yapılırsa da bu, o yere kremi iyice içirmek içindir. Makyajlı masajın etkileri böylece birleştirilmiş olur. Sırf masaja ihtiyacı olanlar için bunu yaparken krem, pudra gibi yardımcı malzemeler kullanılmasına lüzum yoktur, bu gibi hallerde kuru masaj kâfi gelir.
