Tütün ve sigaranın, tütünün içeriğindeki nikotin maddesinden kaynaklanan güçlü bir bağımlılık yaratma özelliği vardır. En az 1 aydır düzenli bir biçimde sigara içmesinin yanı sıra sigarayı azaltmak ya da bırakmak için yaptığı ciddi girişimlerde başarılı olamayan, sigarayı bırakma çabaları sırasında yoksunluk belirtileri yaşayan ve önemli bir fiziksel hastalığı olmasına rağmen sigara içmeyi sürdüren kişiler sigara bağımlısı olarak tanımlanır. Sigara içme sebepleri arasında başta gelenlerden biri; özellikle yaşı 15 civarındaki kişilerde görülen büyüklerin bazı davranışlarını taklit ederek büyük gibi görünmenin, büyük olmaya yaklaşmanın mümkün olabileceği duygusudur. Sigara içen anne ve babaların da bu konuda ciddi bir fonksiyonu vardır; kendisi sigara kullanan insanların çocuklarına sigaranın zararları konusunda bilgi vermeleri ve içmemesi konusunda uyarmaları pek gerçekçi görünmemekte ve maalesef çok zaman etkili de olamamaktadır.
Sıkıntılarla sigara içerek baş edilebileceğini düşünmek, sigarayı bir nevi arkadaş gibi görmek, toplumdan kaçma dürtüsü, öfke ve büyüklere ters gitme duyguları ve gösteriş yapma isteği de sigaraya başlama nedenleri arasında sayılmaktadır. Anne ve babaları ile zıtlaşan ve bu zıtlaşma doğrultusunda onların onaylamadığı şeyleri yapmaya yönelen çocuklar ve gençler arkadaşlarının ‘yak bir sigara’, ‘bir taneden bir şey olmaz’ şeklindeki ısrarlarından da etkilenir. Sigara içme sebepleri arasında sigaranın bir eğlence aracı gibi görülmesi ve kişiye kendine güvenen biri görüntüsü verdiğinin düşünülmesi de yer almaktadır. Çocukluk ve gençlik çağlarında sigara içme nedenleri çok zaman bir çocuk veya gencin bir yetişkin gibi sigara içtiği takdirde bir yetişkine benzeyeceği yönündeki düşüncesiyle bağlantılıdır. Gerçekten de sigara kullanmak bu dönemdeki kişilerin yaşıtları arasında büyümüş, olgun, ‘havalı’, kuralları önemsemeyen ve bu bağlamda güçlü biri gibi görünmesine yol açabilir. Fakat bu durum sadece çocuklar, ergenler, çok genç yaşlardaki insanlar arasında geçerlidir; bir çocuğun-gencin sigara içtiğini gören gerçek bir yetişkinin bu görüntü karşısında hissedeceği duygu yalnızca üzüntü olacaktır.
Hamilelik dönemi sırasında ve daha sonraları da çocuğunun yanında sigara içen bayanların çocukları sağlık açısından fiziksel ve beyinsel birçok risk altındadır. Sigara kullanan anne ve babaların çocuklarının sigaraya başlama nedenleri arasında bu kişilerin çocukları için olumsuz bir rol model oluşturmaları da bulunmaktadır. Ailesinde sigara kullanan bireyler olan çocuklarda özenme duygusuyla sigaraya başlama oranı diğer çocuklara kıyasla daha yüksektir. Diğer bir açıdan; ana-babası sigara kullanan çocuklar, kendileri sigara içmese bile, sigaranın içindeki zehirli maddelerden yılda 3 ile 70 paket arasında sigara içmişlercesine etkilenirler. Özdeşim mekanizmasının sigara içme sebepleri arasında ağırlıklı bir yeri olduğu birçok uzman tarafından kabul ve ifade ediliyor. Çevresinde sağlıklı bir model bulunmayan veya sigara içen modellerle özdeşim kurarak davranışlarını özendiği şey veya kişiyle paralel kılma ihtiyacı duyan kişiler daha büyük bir olumsuz etki altında bulunuyor.
Ergenlik çağındaki kişilerin sigara içme sebepleri bu döneme özgü kolay sinirlenme ve çabucak karşı gelme hali, en basit bir olayı bile hemen protesto etme eğilimi ve baskılardan bunalma gibi özellikler çerçevesinde oluşabiliyor. Bu dönemdeki kişiler doğru bir şekilde ikna edilmedikleri takdirde her türlü olayı onur ve gurur meselesi haline getirmeye meyilli oluyorlar ve bu yüzden anne-babaların doğru bir model ve iyi bir etki oluşturması büyük önem arz ediyor. Gençlerin sigaraya başlama nedenleri arasında bu yaşlarda sağlıklı bir kişilik oturtamamaları durumunda kendilerince oluşturdukları bir kişiliğe uygun şekillere bürünme eğiliminde olmaları da bulunuyor.
Muhtemelen içtiği ilk sigaradan büyük bir keyif almış olan hemen hiç kimse yoktur. Tam tersine ilk sigara kullanımı çoğu kişinin aklında öksürten, ağızda acı bir tat bırakan, bığazı yakıp mideyi bulandıran, boğulmaya benzer bir duygu uyandıran oldukça kötü bir deneyim olarak kalıyor. Fakat buna rağmen çoğu kişi daha sonra da sigara içmeye devam ediyor. Kişide sigara içme alışkanlığı gelişirken, ilk sigarayla ilgili o kötü deneyimler de artık yaşanmaz oluyor. Sigara içme sebepleri ne olursa olsun arkadaş ortamında, hayatın sıkıntılı bir döneminde veya kendiliğinden sigaraya başlayan kişilerin birçoğunda süreç içerisinde nikotin bağımlılığı gelişiyor ve geriye dönmek de her geçen gün biraz daha zor bir hal alıyor.
Kişilerin sigara bağımlısı haline gelmesine sebep olan nikotin; tütün bitkisinde doğal olarak bulunan ve bitkinin böcekler tarafından yenmesine engel olan bir madde. Yani sigara kullanan kişi vücuduna asıl işlevi böcek öldürmek olan bir maddeyi ve bunun yanında akciğer kanseri başta olmak üzere hemen bütün kanser türlerine ve başka önemli hastalıklara sebep olan kimyasalları almış oluyor. Gençlerin sigara içmeye başlamaları çoğunlukla psikososyal nedenlerle ve artık birer ‘ana kuzusu’ olmadıklarını ilan etme güdüsüyle oluyor.
Sigara bağımlılığı düzeyi düşük sosyoekonomik kesimlerde daha yüksek bir oranda gerçekleşirken, sigara içen kişilerin bir popülaritesi ve çekiciliği olduğunu ima eden reklam teknikleri de özellikle gençler üzerinde olumsuz etkiler oluşturuyor. Yaşıtlarla aynı davranışları sergileme eğilimi, bir gruba ait olma duygusu ve arkadaşlar tarafından dışlanma kaygısı da gençleri sigaraya yönelten etkenler arasında önemli bir yer tutuyor.
İnsanları sigaraya yönelten aile yapısı, gelişim derecesi ve kişilik özellikleri şöyle listelenebilir: Düşük düzeydeki kültürel yapı; hastalık, boşanma ve ölümler; aile içi şiddet olayları, kontrol eksikliği ve uyumsuzluklar; askere gitme, evden ayrılma, yeni bir işe başlama, erken yaşta cinsel deneyim, ergenliğe giriş ve üstün vasıfları olduğuna inanılan kişilere benzeme isteği. Kişileri sigara içmeye sevkedebilen toplumsal olaylar arasında ise iç veya dış savaşlar, kişinin ailesiyle veya akrabalarıyla yaşadığı sorunlar, ekonomik problemler ve eğitim sorunları, reklamların ve bazı popüler kişilerin etkisi ile sigaranın içeriğindeki bazı tat ve koku verici maddeler sayılıyor.
Son sözleri nedenler değil de sonuçlar üzerinden söylemek gerekirse; kişilere ilk sigarayı yaktıran ve sonra da sigara içmeye devam ettiren sebepler ne olursa olsun; sigara, nikotinden kaynaklanan bir bağımlılığa sebep oluyor.