SOBA VE KÖMÜR ZEHİRLENMESİ NEDEN MEYDANA GELİR?

Bilmeyerek veya ihmal yüzünden, ya da intihar olaylarında kömür çarpması, özellikle mangal ve mal­tızı çok kullanan yerlerde sık rastlanan bir zehirlenmedir. İyi yanmayan, yeteri kadar oksijen (hava) ile karışmayan kömür, maden kömürü, odun ve benzeri yakıtların yaptığı zehir­lemelerde baş etken, karbon monoksit (kimyaca CO) tir.

Renksiz, ko­kusuz, tatsız, havadan daha hafif olan bu gaz, ekonomik sanılan ”iyi yanmaz” sobalarda, çabuk geçmesin diye ”yeni yakılmış iken odaya alın­mış” mangal ve maltızlarda kapalı yerin havasında yüzde bine kadar çıkarsa, bir iki saatte odadakileri çarpar; ve gecikilirse öldürür.

Kö­mür çarpması, yani karbon monoksit zehirlenmesi pek yavaş ve belli etmeden olduğu için, hatta uyku ha­li getirdiği için kolayca farkedilmez ve şahsı ölüme götürür. Bu özelliği, ruhen güçsüz insanların kolay ve söz­de rahat bir intihar için kömür ze­hirlenmesini tercih etmelerinin se­bebidir.

Kömür Çarpması (Zehirlenmesi) Neden Olur?

Kömür çarpması, iyi yanmamış kö­mürün çıkardığı karbon monoksit al­yuvarlardaki hemoglobine yapışıp ondan kolay ayrılmayan karboksihemoglobin bileşimi yapmasındandır.

Normal olarak oksijenle birleşerek kolay ayrılabilen bir madde olan oksihemoglobin yapması gereken he­moglobin, CO ile birleşirse artık ok­sijen alamaz ve işe yaramaz hale gel­diğinden zehirleme dediğimiz olay ortaya çıkar.

Kömür çarpmasından kurtulan insanlarda kanın düzelmemesi ve ze­hirlenmenin bir döneminde pek ileri bir belirti olan baş ağrısının kolay kaybolmaması hep bu bozulmaz kim* yasal bileşimdendir.

Kömür Çarptığını ve Kömür Zehirlenmesini Nasıl Anlarız?

Karbon monoksit zehirlenmeleri­nin sözünü ettiğimiz şiddetli baş ağ­rısı ile beraber, kulak uğultusu, çın­lamalar, görme bulanıklığı, bulantı­lar, kusmaları da önemli belirtileri­dir. Zamanında yetişilemezse hasta­nın yüzü morarır, solunum çabukla­şır ve bozulur, nabız düzenini kay­beder. Komaya giren insan birkaç saat bile yaşayamaz.

Kurtarılan hastalarda da kandaki bozukluk dışında, kömür çarpması­nın şiddetine göre kalpte, böbrekte, karaciğerde sinir sistemi merkez ve çevresinde, ciltte, akciğerlerde selim veya ağır zehirlenme artıkları kalır.

Kömür çarpması az az ve uzun sü­re iyi yanmamış yakıtlardan gelirse Kronik zehirlenme olur ve uyku­suzluk, baş ağrısı, kansızlık, güçsüz­lük, sersemlik uzun sürer.

Teşhiste spektroskopla yapılan muayene bizi aydınlatır.

Kömür Zehirlenmesinde Tedavi Nasıl Olmalı?

Tedavide, hastayı, bo­ğulmuş, nefessizlikten hastalanmış bir insan olarak ele alacağız:

1 — Hastayı hemen bulunduğu yer­den çıkarıp, soluğunu zorlaştırabilen her şeyini çözeceğiz (yaka, kravat, kemer);

2 — Şimdi pratikte pek çok kullanılan basit aletlerle başarılı bir şekilde yapılan suni teneffüsü, alet yoksa aletsiz olarak, bilinen usuller­le ve dakikada 17-18 hesabiyle yaptı­racağız. Hastayı arka üstü yatırarak, veya yüzükoyun uzatarak yaptırılan solunum hareketlerinden yorulmaz­sak, mesut sonuç alabiliriz;

3 — İlâç­larla kalp kuvvetini artırmayı, tenef­füs hareketini kolaylaştırmayı öngörmelidir (Coramine, cardlazol, huile camphrö, lobeline enjeksiyonları gi­bi);

4 — Hastaneye götürüp oksijen vermek, hasta komada ise en az 2,5-3 litre, gerekirse komadan çıkıncaya kadar kan vermelidir. Bu sayede kö­mür çarpmasına ağrıyan hastanın kurtulma şansı fazlalaşmış olur.

Suni teneffüsü erken kesmek, can­lı hastayı öldü sanmak büyük gaf­let olabilir. Kömür çarpanların te­davisinden bıkmamak gerekir.