Yiyecek, içecek, yakacak gibi ağır­lığı olan şeylerle, yol, arsa, kumaş, ip gibi uzunluğu olan şeyler alınır­ken, satılırken, kullanılırken hep birtakım birimlere göre ya tartılır, ya ölçülür. Bunların çoğunu, her gün kullandığımız için, biliriz; bazısı da pek az kullanılır, ya da eski ölçüler­dir ama, gene de bilmemiz gerekir. Başlıcalarını kısaca özetleyelim.

Metre ölçüsü nedir

Uzunluk ölçüsü biri­midir. Yüzde biri 1 santimetre (san­tim), binde biri 1 milimetre, bin katı da 1 kilometredir. 10 metre­ye 1 dekametre, 10 santime de 1 de­simetre denirse de metrenin katla­rından, daha çok, kilometre, bölüm­lerinden de santimetre kullanılır. Meselâ ‘’700 dekametre’’ yerine ‘’7 kilometre’’, ‘’7 desimetre’’ yerine ‘’70 santim’’ denir.

Kilo ölçüsü nedir

Ağırlık ölçüsünün birimi gram ise de, pek hafif şeyler bir ya­na, günlük hayatımızda kullandığı­mız şeyler, daha çok, kilo ile ölçü­lür. Kilonun binde biri 1 gram, bin katı da 1 dondur. Ayrıca, 100 kiloya da 1 kental denir.

Litre ölçüsü

Sıvılar için ağırlık öl­çüsünün birimidir. 1 desimetre küp suyun ağırlığı 1 litre (1 külo)dur. Bu ölçü birim olarak alınmıştır. Yalnız, sıvıların kimi hafif, kimi ağır oldu­ğu için, hepsinin 1 litresi 1 kilo gel­mez; kimi daha ağır, kimi daha hafif gelir. Mesela, zeytin yağı sudan hafiftir.

Kare ölçümü

Alan ölçüsüdür, bir şeyin yüzeyi bununla ölçülür. Eni, boyu 1’er metre olan bir alana 1 metre kare (m²) denir. Daha geniş alanlar kilometre kare (km²), daha küçük alanlar da santimetre kare (cm²) ile ölçülür: 1 km² eni de, boyu da 1’er km. olan bir dörtgendir; 1 cm² ise eni, boyu 1’er santim olan bir dörtgen demektir. 100 m. kare­ye 1 ar denir.

Metre küp ölçümü

Hacim ölçüsü­dür. Eni, boyu, derinliği 1’er metre olan bir cisim 1 metre küp (m³)dür. Bu hacimde su 1 ton (1.000 kilo)dur.

Eski ve Yabancı Ölçüler Nelerdir

Eskiden kullanılan ölçülerin bu­günkü hayatta artık yeri yoksa da, kantar, çeki gibi bazı ağırlık ölçüle­ri, özellikle odun tartmada kullanı­lır. Okka, dirhem, miskal gibi söz­ler de bazı deyimlerde geçer. Bunla­rın bugünkü ölçülerle değerleri şöyledir:

1 okka (400 dirhem) = 1283 gram 1 dirhem           = 3,207 gram

1 batman (6 okka) = 7,692 kilo 1 kantar (44 okka) = 56,408 kilo 1 çeki (176 okka, 225,798 kilo

4 kantar)            =

1 miskal (1,5 dirhem) = 4,807 gram 1 arşm = 68 sm.

1 endaze              = 65 cm.

1 dönüm              = 1.000 m²

1 evlek                  = Dörtte bir

Dönüm

İngilizler, Amerikalılar metre sis­temi üzerine kurulmuş olan ölçüleri kullanmazlar. Onların başlıca ölçü birimleriyle karşılıkları şöyledir: